Dmytrii (17) kwam uit Oekraïne zonder ouders. Waarom is een voogd voor hem vinden zo moeilijk?

Islay van Remmen (27) werd begin dit jaar aangesteld als vrijwillige voogd. Ze begeleidt momenteel twee 17-jarige jongeren: een Afghaanse jongen – nog altijd het grootste gedeelte van de niet-begeleide minderjarigen – en een Oekraïner, Dmytrii. Hij vluchtte in september vorig jaar vanuit Kiev naar ons land om te ontsnappen aan de oorlog. “Met zijn grootvader ging hij samenwonen bij vrienden in Gent”, zegt van Remmen. “Ze krijgen ondersteuning van het OCMW. Het was de assistente die aangaf dat de situatie met zijn opa niet ideaal was. Zo werd ik begin dit jaar zijn voogd.”

Dmytrii is daarmee een van de weinige Oekraïense jongeren in ons land die een voogd toegewezen kreeg: het gaat slechts om 13 procent op een 800-tal Oekraïense minderjarigen. Nochtans is het de bedoeling dat elke niet-begeleide minderjarige kan beschikken over een voogd die zijn of haar belangen behartigt. Door de toestroom van Afghaanse minderjarigen na de overname van de taliban, meteen gevolgd door een influx vanuit Oekraïne toen de oorlog daar uitbrak, kon de Dienst Voogdij niet langer voldoende voogden ter beschikking stellen. Ze sloeg al snel een noodkreet, ook vanwege van de werkdruk. Vorig jaar beloofde minister van Justitie Vincent Van Quickenborne extra middelen én zestig nieuwe werknemer-voogden.

Tot zeven maanden wachten

Maar op het terrein is daar momenteel heel weinig van te merken. Integendeel, de wachtlijst is nog steeds ellenlang: momenteel staan er 1.420 jongeren te wachten op een voogd, blijkt uit cijfers die Van Quickenborne bekendmaakte na een parlementaire vraag van Groen-parlementslid Eva Platteau. “De wachttijd voor niet-begeleide minderjarigen is in twee jaar tijd bijna verdubbeld tot vijf à zeven maanden. Dat is problematisch”, zegt Platteau. “Laat ons niet vergeten dat het hier om kinderen gaat, zonder voogd lopen ze verloren in onze maatschappij én blijven ze in een onzekere situatie.”

Voor de Oekraïners is de situatie nog schrijnender: de meesten krijgen helemaal geen voogd te zien. Zowat 700 minderjarigen hebben er nog altijd geen. “We stellen vast dat de Oekraïense jongeren vaak begeleid zijn door een familielid zonder dat die persoon het ouderlijke gezag heeft”, klinkt het op het kabinet-Van Quickenborne. “Zij worden in dat geval ook als niet-begeleide minderjarige vreemdelingen beschouwd. We analyseren hun situatie en stellen meteen een voogd aan voor jongeren in een kwetsbare situatie. Voor de anderen onderhouden we een goed contact met OCMW-diensten, die de jongeren en hun familie opvolgen. Niet alle minderjarigen uit Oekraïne hebben uiteindelijk een voogd nodig.”

“En toch zijn er een aantal dingen die enkel een voogd kan doen”, zegt van Remmen. “Zo had Dmytrii nog geen bankrekening. Gevolg is dat zijn groeipakket elke maand cash uitbetaald moest worden. Maar ook de administratie en de schoolkeuze waarbij de voogd kan helpen, zijn van essentieel belang.”

Dmytrii wil graag zijn leven in België helemaal op de rails zetten. Hij ging vorig schooljaar naar het onthaalonderwijs voor nieuwkomers. Omdat zijn Nederlands nog niet voldoende is, volgt hij nu extra lessen tijdens de vakantie. Elke dag opnieuw, van 1 juli tot 31 augustus. “Ik wil in september graag grafische vormgeving gaan doen”, zegt Dmytrii. “Mijn voogd heeft me geholpen om informatie op te zoeken over de verschillende opleidingen en ze gaat ook naar de oudercontacten. Ik vind het dus wel belangrijk dat ik nu een voogd heb.”

Een ander euvel van het tekort aan voogden, is dat er niet echt een duidelijk zicht is op hoe de Oekraïense minderjarigen worden opgevangen bij familie of vrienden. “We hebben hier op de Dienst Voogdij wel een team dat telefonisch contact opneemt”, zegt ACV-afgevaardigde Pieterjan Schurmans. “Maar we hebben niet de middelen om bij hen langs te gaan. De instroom is de afgelopen maanden weliswaar afgenomen, zeker wat de Afghaanse minderjarigen betreft, maar toch zitten we nog met een lange wachtlijst. En dat baart zorgen. Wat als we binnenkort weer met een crisis geconfronteerd worden?”

Verhoging fiscale vrijstelling

Bij Justitie wijzen ze op de maatregelen die de afgelopen maanden genomen zijn en die binnenkort uitwerking zullen krijgen. “Door de significante versterking van de Dienst Voogdij kon een nieuwe wervingscampagne voor vrijwillige voogden georganiseerd worden. Recent zijn er 150 nieuwe voogden gestart of zij volgen de basisopleiding. Er zullen binnenkort ook 15 nieuwe werknemer-voogden bijkomen. Zo willen we de wachtlijst maximaal terugdringen.” Recent gaf de ministerraad ook groen licht voor een verhoging van de fiscale vrijstelling voor de vergoeding van vrijwillige voogden (795 euro per jongere per jaar) van vijf naar acht jongeren.

Zouden die maatregelen Islay van Remmen stimuleren om meer voogdijen op te nemen? “Ik wil eerst en vooral kijken hoe het allemaal werkt. Er komt toch wel heel veel bij kijken. Juni is voor mij een drukke maand geweest met oudercontacten en inschrijvingen voor volgend schooljaar. Ik wil ook een betrokken voogd zijn en blijven. Minstens één keer per maand wil ik bij de jongeren langsgaan. Maar ik sluit zeker niet uit dat ik binnenkort nog een jongere extra wil begeleiden. Het geeft me in ieder geval ontzettend veel voldoening.”