Nieuw medicijn remt alzheimer met een derde af, maar is geen wondermiddel

Volgens de studie verminderde het geneesmiddel ‘donanemab’ de cognitieve achteruitgang van patiënten met alzheimer in een vroeg stadium in achttien maanden tijd met 36 procent, vergeleken met patiënten die een nepmedicijn toegediend kregen.

Het geneesmiddel, dat werd ontwikkeld door de Amerikaanse farmaceut Eli Lilly, bestaat uit antilichamen die per infuus worden toegediend aan de patiënten. Die hebben daar vooral baat bij in de vroegste stadia van de ziekte, omdat de behandeling het amyloïde-eiwit oplost. Dit stofje, dat samenklontert in de ruimte tussen de hersencellen, wordt door wetenschappers als mogelijk belangrijke veroorzaker van alzheimer gezien.

Het onderzoek naar donanemab laat ook forse bijwerkingen van het middel zien: ruim 40 procent van de patiënten kreeg hersenzwellingen na toediening van het medicijn. 31 procent van de mensen die donanemab gebruikte, kreeg last van hersenbloedingen, tegenover 14 procent bij de mensen in de controlegroep. Drie personen overleden naar aanleiding van het gebruik van het medicijn, aldus de onderzoekers.

Of de “bescheiden” voordelen van de behandeling opwegen tegen de bijwerkingen van het medicijn vereist meer onderzoek, stelt het commentaar van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Journal of the American Medical Association’ (JAMA) waarin het onderzoek verscheen. Ook is amyloïde slechts een onderdeel van alzheimer en het is onduidelijk of de behandeling ook op lange termijn een verschil zal maken voor mensen die aan de ziekte lijden.

Andere experten die door de BBC worden geciteerd, stellen dat het onderzoek bevestigt dat het verwijderen van amyloïde uit de hersenen het verloop van de ziekte kan veranderen. Ze stellen dat het middel de mensen helpt, mits ze op het juiste moment worden behandeld. “Dit is een nieuwe mijlpaal (...) we gaan een tijdperk in waarin de ziekte van Alzheimer behandelbaar kan worden”, aldus Dr. Susan Kohlhaas, van Alzheimer’s Research UK.

Ook professor Prof Giles Hardingham van het Dementia Research Institute is enthousiast: “We hebben lang gewacht op de behandeling van alzheimer, dus het is echt bemoedigend om te zien dat tastbare vooruitgang in het veld steeds sneller gaat.” Ze verwijzen daarbij naar lecanemab, een ander middel met vergelijkbare werking dat eerder deze maand al werd goedgekeurd door de Amerikaanse medicijnenwaakhond.

Op de nieuwe generatie alzheimermedicijnen komt echter ook veel kritiek. Bij het eerdergenoemde middel lecanemab stellen experts in het Nederlandse dagblad ‘De Volkskrant’ dat het onduidelijk is of een patiënt echt verschil merkt. Ook in andere Nederlandse media schreven neurologen afgelopen vrijdag dat de medicijnen geen wondermiddel zijn. “Ondanks deze opgeschoonde hersenen woekert de ziekte voort en belanden patiënten in het verpleeghuis”, schreven ze op de opiniepagina. Ook hangt er een fors prijskaartje aan de dure behandeling, die zo'n zo’n 25.000 euro per jaar kan gaan kosten.

Het internationale alzheimercongres AAIC vindt deze week plaats in Amsterdam. Meestal is dit congres in de Verenigde Staten. Daar zal het gaan over dit medicijn en ook over andere onderzoeken naar alzheimer.

Farmaceut Lily verwacht dat het middel nog voor het einde van het jaar wordt goedgekeurd door de Amerikaanse medicijnenwaakhond FDA. Het bedrijf meldt dat ze ook andere vergelijkbare autoriteiten al heeft aangeschreven voor goedkeuring. Ook de Europese toezichthouder EMA moet zich nog buigen over de vraag of alzheimermedicijnen zoals lecanemab en donanemab toegestaan worden op de Europese markt.