"Bpost zou honderden miljoenen subsidies te veel hebben gekregen": bezwarende nota lekt uit in nieuw boek over postbedrijf 

De nota beschrijft hoe Bpost al jaren te veel subsidies zou krijgen voor verschillende taken die het uitvoert in opdracht van de federale overheid. De meest gekende taak is de bezorging van kranten en tijdschriften, waarvoor Bpost tot nu toe jaarlijks zo’n 170 miljoen euro krijgt. In ruil moet het postbedrijf in de vroege uren en in het weekend kranten en tijdschriften bezorgen in alle uithoeken van het land.

Ook onze redactie kon de volledige nota inkijken, die is gedateerd op 8 maart 2023. In 25 pagina’s wordt beschreven hoe de inschatting van de kosten die Bpost voor de krantenbezorging moet maken, mogelijk overtrokken is. “Kosten voor statutaire medewerkers, die duurder zijn dan contractuelen, worden bijna volledig toegewezen aan de bezorging van kranten en tijdschriften, terwijl deze medewerkers in de praktijk even goed pakjes verdelen”, geeft de nota als voorbeeld.  

Hoewel die manier van rekenen misschien in het verleden kon kloppen – toen waren er veel minder pakjes – komt dat nu niet meer overeen met “de commerciële realiteit”, klinkt het in de juridische nota. Zo zou Bpost subsidies die voor de krantenbedeling bedoeld zijn, eigenlijk gebruiken voor bijvoorbeeld de bezorging van pakjes. Die zogenoemde “kruissubsidies” zijn dan weer nadelig voor andere pakjesbedrijven als DHL en PostNL.  

De nota lekt nu voor het eerst uit in een nieuw boek over Bpost, “Bpost Hold-up”, van journalisten Wouter Verschelden en Emmanuel Vanbrussel (Business AM). In het boek wordt ervan uitgegaan dat de voormalige CEO van Bpost, Dirk Tirez, de auteur is van de nota. Tirez werd eind 2022 ontslagen omdat hij op de hoogte zou zijn geweest van manipulatie van de krantensubsidies.  

De voormalige CEO wil zelf echter niet formeel bevestigen dat hij de nota heeft geschreven, al heeft het daar wel alle schijn van. Tirez geeft al maanden geen interviews aan de media en reageert niet publiekelijk op vragen van de pers. Met zijn informatie zou hij autoriteiten als het Rekenhof en de Belgische Mededingingsautoriteiten gevoed hebben om zijn voormalige werkgever, Bpost, grondig te onderzoeken. Het boek "Bpost Hold-up" heeft het over niets minder dan "wraak" na zijn ontslag. Dat betekent tegelijk dat de inhoud van de nota mogelijk gekleurd is.

Dat een ex-CEO zelf de oversubsidiëring zo gedetailleerd zou aanklagen, is nieuw. Maar de kritiek op de subsidies voor kranten en tijdschriften bestaat al jaren. Onder andere krantenwinkels vragen zich af waarom zij geen subsidies krijgen terwijl ze toch ook kranten aan de man brengen. En ook journalisten van digitale media, onder wie auteur Wouter Verschelden, maken al langer de bedenking dat kranten zo voorgetrokken worden tegenover online nieuws. In die context moet het boek van Verschelden ook worden gelezen.  

De nota gaat nog verder in detail over andere taken die Bpost uitvoert in opdracht van de overheid, de zogenoemde “679-rekeningen”. Al sinds de jaren 70 beheert Bpost die rekeningen voor de Belgische overheid, onder andere voor de betalingen van btw. De nota houdt zich niet in om een schatting te maken van hoeveel subsidies Bpost te veel zou hebben gekregen voor die opdracht.  

Zo komt de nota uit op een oversubsidiëring van 120 miljoen euro tussen 2010 en 2015 en 280 miljoen van 2016 tot 2024. Daarvoor houdt de auteur van de nota, vermoedelijk dus Dirk Tirez, rekening met de subsidies die Bpost kreeg voor de rekeningen, de kosten en een winst van 7,4 procent die volgens hem toegelaten is op die opdracht.  

De nota bevestigt ook dat de Europese Commissie niet op de hoogte werd gebracht van deze overheidsopdracht. Daardoor zou de Europese Commissie niet kunnen controleren of het om illegale staatssteun gaat. Bpost kondigde in april zelf al aan dat het de 679-rekeningen onderzoekt en de federale regering zal vanaf nu een publieke aanbesteding doen voor de opdracht.  

Hoewel de nota de verbeelding overtreft, gaat het boek “Bpost Hold-up” nog een stap verder. “Hoe Bpost 4 miljard euro belastinggeld plunderde”, leest de ondertitel. Daarvoor gaan de auteurs uit van alle overheidsgeld dat Bpost de laatste 10 jaar kreeg. Hoewel mogelijk een deel daarvan oversubsidiëring is, lijkt het overtrokken om zomaar alle subsidies voor Bpost te omschrijven als een “plundering” of een “hold-up” (een gewelddadige overval). Dat zijn grote woorden.

“Als blijkt dat contracten op een onrechtmatige manier zijn binnengehaald, is dat wel degelijk een relevant bedrag. Het gaat om enorme bedragen, die maatschappelijk zeer relevant zijn. In een periode dat de overheid vecht om elke cent, zou dat iedereen aan het denken moeten zetten”, reageren Verschelden en Vanbrussel.  

Daarnaast is het boek verhalend geschreven. Zo werken de auteurs met “personages” en worden er dialogen gereconstrueerd om scènes tot leven te laten komen. Het is onmogelijk na te gaan of die dialogen stroken met de waarheid. “We gebruiken in het boek de vorm van ‘reconstructie’”, leggen de auteurs uit. "Je baseert je op bronnen, dat blijft een complex en veelzijdig verhaal. Net omdat het zo’n moeilijke zaak is, hebben we geprobeerd om dat leesbaar te houden. Dit is een journalistieke keuze, maar we denken dat het resultaat er wel staat."

Bpost stelt de auteurs van het boek intussen in gebreke via zijn advocaat. Het bedrijf neemt vooral aanstoot aan de titel van het boek. Andere elementen noemt het “misleidend en ongestaafd”. Bpost zegt zelf niet op de hoogte te zijn van de nota in kwestie en kan er dan ook geen inhoudelijke commentaar op geven.  

Het postbedrijf zegt dat het meewerkt aan de verschillende onderzoeken die lopen. “Als en wanneer zou blijken dat in het kader van de drie lopende onderzoeken er sprake zou zijn van overcompensatie door de Belgische Staat aan Bpost, zal Bpost overgaan tot terugbetaling”, klinkt het. Het bedrijf geeft aan dat het interne onderzoek naar de 679-rekeningen nog niet is afgerond.