Stadswerker, student en president: ook deze Amerikanen staken de grens met Noord-Korea over (en dat liep niet altijd goed af)

De Amerikaanse president Joe Biden is bezorgd om de toestand van Travis King, de 23-jarige Amerikaanse soldaat die gisteren de grens met Noord-Korea vrijwillig overstak. Die bezorgdheid is niet helemaal ongegrond, want in het verleden liepen soortgelijke situaties niet altijd even goed af. 

Charles Jenkins was een voormalige Amerikaanse soldaat, die bekend werd nadat hij in 1965 de grens tussen Noord- en Zuid-Korea overgestoken had. Hij verliet zijn eenheid - naar eigen zeggen - vanwege de harde omstandigheden en misbruiken in het leger. Zijn overlopen naar Noord-Korea werd beschouwd als desertie, en het verslechterde de relatie tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea.

In Noord-Korea werd Jenkins gebruikt als een propaganda-instrument. Hij verscheen op flyers en in films die het communistische regime prezen en het Amerikaanse systeem bekritiseerden. Jenkins werd ook gebruikt om valse beschuldigingen tegen de Verenigde Staten te verspreiden en de Noord-Koreaanse propaganda te ondersteunen.

Tijdens zijn verblijf in Noord-Korea werd hij verliefd op Hitomi Soga, een Japanse die ontvoerd was door Noord-Koreaanse agenten. Ze kregen samen twee dochters. Jenkins en zijn familie leefden in isolement en hadden nauwelijks contact met de buitenwereld. Tot in 2002, toen de familie als onderdeel van een diplomatieke overeenkomst tussen Japan en Noord-Korea het land mocht verlaten en naar Japan te gaan. 

Jenkins werd uiteindelijk gerepatrieerd naar de Verenigde Staten, waar hij omwille van zijn desertie eervol uit het leger ontslagen werd. Hij moest wel 30 dagen in een Amerikaanse gevangenis doorbrengen.

De Amerikaan Matthew Todd Miller, toen 24, werd in 2014 opgepakt in Noord-Korea. Hij probeerde het land binnen te komen via de luchthaven van Pyongyang. Bij de immigratiecontrole presenteerde hij zijn Amerikaanse paspoort, maar hij scheurde het document doormidden en verklaarde dat hij asiel wilde aanvragen in Noord-Korea. Dat werd door het regime gezien als provocatie.

Miller werd meteen gearresteerd en beschuldigd van "vijandige daden" tegen de staat, wat een zeer ernstige aanklacht is in Noord-Korea en kan leiden tot een lange gevangenisstraf of zelfs de doodstraf. Hij werd uiteindelijk veroordeeld tot zes jaar dwangarbeid in een Noord-Koreaans strafkamp.

Dankzij de diplomatieke inspanningen van James Clapper, de toenmalige directeur van de Amerikaanse inlichtingendiensten, kwam hij in november hetzelfde jaar uiteindelijk vrij. Hij werd samen vrijgelaten met Kenneth Bae, een Amerikaan die op dat moment ook in Noord-Korea opgesloten zat.

Kenneth Bae, Pae Jun Ho in het Koreaans, is een Amerikaanse staatsburger. Hij werd in 1968 in Zuid-Korea geboren, maar verhuisde op jonge leeftijd naar de Verenigde Staten. In 2012 werd hij gevangengenomen toen hij een groep toeristen aan het rondleiden was in een speciale Noord-Koreaanse economische zone. 

Bae werd beschuldigd van "vijandige daden" tegen de staat, maar specifieke details over de aanklachten werden niet onmiddellijk vrijgegeven. Het zou vooral gaan om smokkel van ophefmakende literatuur en samenzwering. Hij werd na een kort proces veroordeeld tot 15 jaar in een Noord-Koreaanse cel. In de gevangenis leed hij aan verschillende gezondheidsproblemen.

In 2012 werd hij vervroegd vrijgelaten, samen met Matthew Miller. Hij keerde terug naar de Verenigde Staten, waar hij werd herenigd met zijn familie en vrienden.

In 2014 werd de 54-jarige Jeffrey Edward Fowle gearresteerd door de Noord-Koreaanse autoriteiten, nadat de gemeentewerker uit Ohio het land bezocht had als toerist. Hij zou een bijbel achtergelaten hebben in een nachtclub. Ook dat werd door Noord-Korea beschouwd als een "vijandige daad" tegen de staat. Nochtans garandeert het land op papier vrijheid van religie. 

Er volgden heel wat diplomatieke inspanningen van de Verenigde Staten om Fowle vrij te krijgen. Uiteindelijk mocht hij op 21 oktober 2014, na bijna zes maanden van gevangenschap, de gevangenis verlaten. Hij keerde na zijn vrijlating terug naar de Verenigde Staten.

Een van de meest spraakmakende arrestaties in Noord-Korea was hoogstwaarschijnlijk die van Otto Warmbier, een 22-jarige Amerikaanse student aan de Universiteit van Virginia. Hij reisde in 2016 naar Noord-Korea als toerist en werd gearresteerd omdat hij probeerde een propagandabanner uit het hotel te stelen. Dat beweren de autoriteiten althans. 

In maart 2016 werd Otto Warmbier veroordeeld tot 15 jaar dwangarbeid door het Noord-Koreaanse Hooggerechtshof. Zijn aanklacht en veroordeling voor een relatief klein misdrijf, zoals het stelen van een propagandabanner, werd door velen gezien als onevenredig zwaar. Het werd gezien als een politieke provocatie van het Noord-Koreaanse regime tegen de Verenigde Staten en was de bron voor nieuwe spanningen tussen de landen.

Na meer dan een jaar gevangenschap werd Otto Warmbier onverwacht vrijgelaten. Hij keerde terug naar de Verenigde Staten, maar kwam aan in een comateuze toestand en vertoonde ernstige neurologische schade. Het was niet duidelijk wat er precies was gebeurd tijdens zijn gevangenschap in Noord-Korea en wat de oorzaak was van zijn comateuze toestand. De autoriteiten beweerden dat hij in coma was geraakt na het nemen van slaappillen, maar deze beweringen werden betwist.

Enkele dagen na zijn terugkomst overleed hij. 

Net als Charles Jenkins in 1965 besloot soldaat Joseph T. White in 1982 om de gedemilitariseerde zone tussen Noord- en Zuid-Korea over te steken. Hij schoot daarvoor het slot kapot van een poort die de twee landen van elkaar scheidden. Hij had ook een zak bij die gevuld was met gevoelige Amerikaanse documenten, bijvoorbeeld over de locatie van mijnenvelden in Zuid-Korea.

White werd gearresteerd door de Noord-Koreaanse autoriteiten, maar uiteindelijk ging hij aan de slag als leerkracht Engels. In een brief aan zijn ouders schreef hij dat hij gelukkig was in Noord-Korea. In 1985 ontvingen zijn ouders opnieuw een brief, ditmaal met de boodschap dat hun zoon was omgekomen bij een tragisch zwemongeluk. Zijn lichaam werd nooit teruggevonden. 

Het uitje van de voormalige president Donald Trump had een minder dramatische afloop in vergelijking met de voorgaande voorbeelden. Trump stak nooit persoonlijk de grens met Noord-Korea over tijdens zijn ambtstermijn als VS-president. Er was echter een symbolische ontmoeting tussen Trump en de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un aan de gedemilitariseerde zone (DMZ) tussen Noord- en Zuid-Korea op 30 juni 2019. Geen enkele andere Amerikaanse president deed hem dat voor.

Tijdens deze ontmoeting stapte Donald Trump voor een paar stappen over de demarcatielijn in de DMZ, maar het was geen volledige oversteek van de grens. Trump zelf werd niet gearresteerd. Hij mocht na zijn uitstap gewoon terugkeren naar de Verenigde Staten.