‘Mathilde heeft hem gered’: tien jaar koning Filip

Waarom verwachtten niet alleen Libaers, maar met hem tal van Belgen, dat Filip als koning brokken zou maken?

Vandenbussche: “De man had natuurlijk wel al een brokkenparcours gereden voor hij koning werd. Als kroonprins heeft hij bijvoorbeeld in een interview (met een Story-journalist in 2004, KVD) gezegd dat als het Vlaams Blok zich met België zou bemoeien, ze met hem te maken krijgen.

“Hij is door zijn jeugd ook gewoon mismeesterd en verkrampt. Hij is opgegroeid met afwezige ouders en in de schaduw van zijn oom, koning Boudewijn, een van de meest iconische koningen in de laatste eeuw en een heel strenge en gelovige man. Er is dat bekende verhaal dat de kinderen van koning Albert en koningin Paola Kerstmis moesten vieren zonder hun ouders. Zowel Filip als Astrid en Laurent hebben zonder elkaar goed te kennen vreselijke jeugdjaren beleefd.”

Uiteindelijk valt het allemaal een stuk beter mee dan gedacht: in de meeste analyses wordt koning Filip maar één grote blaam toegeschreven, en dat is zijn zorgeloos vakantiekiekje in Frankrijk net na de terreuraanslagen in Parijs in 2015. Hoe is hij daarin geslaagd?

“Mathilde heeft hem gered. Toen Filip bijna veertig was, in 1999, kwam zij voor de buitenwereld plots uit de lucht vallen. Tot vandaag weten we eigenlijk vrij weinig over Mathilde zelf, maar ze wordt geportretteerd als een sterke, waardige vrouw die weet wat ze wil. En ze heeft een duidelijke opdracht meegekregen: maak deze jongen koningswaardig. Daarvoor heeft ze de tijd gehad van 1999 tot 2013.”

Tijdens regeringsformaties liet hij zich van een andere kant zien dan zijn vader. Hij nodigde in 2019 als eerste vorst zelfs Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken uit op het paleis.

“Je mag de gigantische rol van zijn kabinetschef niet onderschatten. Jacques van Ypersele, die al dertig jaar die functie uitoefende, is bij het aantreden van Filip bedankt voor zijn bewezen diensten. In zijn plaats kwam Frans van Daele, een van de beste diplomaten die ons land ooit gekend heeft. Hij heeft frisse ideeën en een modernere politiek in het koningshuis verankerd. Zo werkt de persdienst veel vlotter en professioneler onder Filip. Ook de huidige kabinetschef, Vincent Houssiau, heeft lang op cd&v-kabinetten gewerkt en kent de politiek door en door.”

Draagt Filip dan zelf niets bij tot zijn vlotte parcours?

“Zeker wel. Hij is een echte studax: heel geïnteresseerd in politiek, filosofie en geschiedenis, een fervent lezer en veel in gesprek met academici. Dat is een groot verschil met koning Albert, die meer op reis ging dan de kranten te lezen. Persoonlijk is hij – net als Boudewijn en Albert – sterk tegen de euthanasie- en abortuswet, maar hij heeft zich wel als een neutrale toeschouwer ontwikkeld. Ook door vooral zijn eigen gezin in de kijker te zetten, en bijvoorbeeld de dotaties van de kinderen van prins Laurent en prinses Astrid af te schaffen, heeft hij het koningshuis gemoderniseerd. Intellectueel is hij dus mee met zijn tijd.

“Maar qua flair is hij nog ancien régime au fond. Naar buiten toe gedraagt hij zich als een houterige man, die met de duimen vooruit aan zijn riem wandelt, net zoals hij geleerd heeft in de militaire academie. Zijn Nederlands hapert en een groot speecher is het niet. Een swingende koning zoals die van Spanje of Nederland zal hij nooit worden, maar zijn vroegere gebreken zijn wel allemaal door Mathilde aan zijn zijde gecompenseerd. En het siert hem eigenlijk ook wel dat hij dicht blijft bij wie hij is.”

Wat ziet u als zijn grootste verwezenlijking?

“De spijtbetuigingen aan Congo. Zonder enige twijfel. Er zijn daar op gruwelijke schaal mensen vermoord, verkracht, verminkt. Een van de grootste genocides aller tijden is door Leopold II, de broer van Filips betovergrootvader, gepleegd. Koning Filip zat enorm met die geschiedenis, en erkende hem na al die jaren, ook al had hij veel meer kunnen doen dan alleen zijn spijt uiten. En hoewel het standbeeld van Leopold II nog altijd in het paleis staat, is dat nu meer als historisch figuur en familielid, dan als iemand naar wie men opkijkt.”

Voor welke uitdagingen staat hij nog?

“De regeringsformatie na de verkiezingen van 2024 beloven toch ook weer stevig te worden. Als N-VA en Vlaams Belang in Vlaanderen samen een meerderheid van de stemmen krijgen, zou ik niet graag in zijn schoenen staan. Hij ziet het land bij elkaar houden als zijn corebusiness, zoals zijn familie die missie ooit aanvaard heeft. Daar zal hij nu wel al van wakker liggen. Al denk ik dat hij ook wel pragmatisch genoeg zal reageren als het zover komt.”

We vieren in 2033 ook nog twintig jaar koning Filip?

“Er wordt hier en daar wel gefluisterd dat hij de fakkel in 2030 aan zijn dochter, kroonprinses Elisabeth, zal doorgeven. We vieren dan 200 jaar België, een groot jubileumjaar. Ze is de eerste troonopvolger in onze geschiedenis die perfect drietalig is, en heeft het altijd erg goed gedaan op school. En ze heeft toch ook wat meer flair. Het is een heel bewuste strategie van het koningshuis om haar nu al af en toe uit te spelen.”