Dank dat je bij ons was: voormalig journaalanker en boegbeeld van de nieuwsdienst Martine Tanghe is overleden

Nog geen 23 is Martine Tanghe als ze op 1 februari 1978 bij de openbare omroep mag beginnen. Ze is dan net geslaagd voor het beruchte journalistenexamen. "Ik had toen zelf niet eens een televisietoestel: dat ben ik pas gaan kopen nadat ik geslaagd was", vertelt Tanghe tijdens de feestuitzending "50 jaar televisie" in 2003. "Ik kwam recht van de schoolbanken, en belandde jong en onervaren in een vreemde wereld."

Tanghe, geboren in het Oost-Vlaamse Bellem maar opgegroeid in Bissegem bij Kortrijk, heeft  Germaanse filologie gestudeerd aan de KU Leuven en geeft voor haar entree bij de toenmalige BRT zomercursussen Nederlands.

Nauwelijks enkele maanden later presenteert Martine haar eerste journaal. "Ik was daar totaal niet voor opgeleid: je wordt voor de leeuwen gegooid en dat ging wel of niet", vertelt ze in 1993 in het programma "Morgen Maandag". "Collega Bavo Claes zat tijdens mijn eerste journaalpresentatie naast mij op de grond, om snel te kunnen ingrijpen als ik zou uitvallen. Maar dat bleek niet nodig."

In de jaren 70 en 80 zijn er nog geen voltijdse journaalankers: journalisten combineren dan reportagewerk met presentaties in de studio. Ook Tanghe maakt reportages in binnen- en buitenland. Eén keer wordt ze hardhandig aangepakt: in 1984 krijgt ze rake klappen op een betoging van uiterst-rechts in Schaarbeek. 

"Vijf mannen keerden zich tegen mij en schopten mijn bril kapot. Heel dapper allemaal. Waarom de VRT zo werd uitgescholden en aangevallen toen: ik heb het nooit begrepen", zo blikt Martine zelf terug op het incident op onderstaande foto. 

"Het was volgens mij een geval van perceptie", zegt ze later in het praatprogramma "TV.Gasten". "Ik was een gedreven, jonge vrouw met lang blond haar. Ik was bezig met Latijns-Amerika en was gefascineerd door wat daar gebeurde, ik heb op Cuba gewerkt. Ik sprak daar ook over. Dat was genoeg voor sommigen om te denken: 'Dat is er geen van ons'. Ik was een boegbeeld voor alles waar zij tegen waren."

Ook later wordt Martine Tanghe nog af en toe het veld in gestuurd. Bij de treinramp in Pécrot op 27 maart 2001 is Martine de verslaggever ter plaatse. Op onderstaande foto's herkent u ter hoogte van de camera ook voormalig journaalanker Jan Becaus. 

Toch groeit ze doorheen haar 42-jarige carrière bij uitstek uit tot een van de gezichten van "Het journaal", de "moeder aller nieuwsankers" wordt ze zonder aarzeling bij haar pensioen genoemd. Haar slotzin "dank dat u bij ons was" staat in het collectieve geheugen gegrift, al lijkt niemand echt te weten wanneer ze daar exact mee is gestart. 

Maar ook haar moederlijke laatste woorden in "Het journaal", net voor haar pensioen als nieuwsanker in volle coronatijd, zullen velen bijblijven: "Ik zal u missen. Hou het veilig, hou vol, het komt allemaal weer goed."

Nochtans is Tanghe tijdens haar lange carrière niet enkel een vaste waarde achter de journaaldesk. Op verkiezingsdagen loodst ze kijkers urenlang door een oerwoud van uitslagen en reacties. "Ze floreerde telkens weer in de onvoorspelbare drukte van zo’n dag", zegt voormalig hoofdredacteur van het journaal Inge Vrancken daarover in het weekblad HUMO. "En dat met dank aan druiven. Want dat geheim mag nu wel onthuld worden: Martine komt zo’n slopende verkiezingsdag door op druiven, véél druiven."

Een andere zijsprong is het discussieprogramma "Volt", dat Martine samen met Kobe Ilsen presenteert van 2008 tot 2011. “Mogen presenteren als jonge gast naast Martine is een onbetaalbare masterclass”, vertelde hij daarover. "Een ervaring die me gevormd heeft op het scherm. Ze is een baken van kwaliteit dat zichzelf verplicht om constant op topniveau te presteren. Streng als het nodig is, warm als het kan."

De nieuwsdienst is al die jaren de natuurlijke habitat van Martine Tanghe: in andere televisieprogramma’s zien we haar zelden of nooit. En toch zijn er in haar carrière af en toe ludieke zijsprongetjes te ontdekken. Begin jaren ’90 geeft ze een openhartig interview aan Mark Uytterhoeven in “Morgen Maandag”. In 2006 neemt ze deel aan - jawel - "De slimste mens ter wereld". De quiz wordt dan nog uitgezonden op Eén. Presentator Steven Van Herreweghe gaat dat seizoen met de winst lopen. 

Met haar grote liefde voor taal is een passage in het Canvasprogramma "Winteruur", waarin de centrale gast zijn favoriete tekst voorstelt, helemaal haar ding. Tanghe kiest voor een gedicht van Joke van Leeuwen.

Een meer opvallende (maar minder bekende) passage is een gastrol in "Samson en Gert" begin jaren 90, inclusief de iconische woorden "Ik moest kloppen, want de bel doet het niet". En recent heeft ze twee keer een rol ingesproken van een personage in een animatiefilm. Op Studio Brussel heeft Martine begin 2020 een radiorubriek “Martine over zes” in het programma van Eva De Roo: ze brengt er op vrijdagavond een ludiek weekoverzicht in dichtvorm. 

Beluister hier een compilatie van verschillende "Martine over zes"-afleveringen:

Eind 2011 wordt er bij Martine Tanghe borstkanker vastgesteld. Ze verdwijnt maandenlang van het scherm, om zich te laten behandelen en te revalideren. Haar ziekte en herstel beleeft Martine discreet en in familiale kring. Ook wanneer ze begin september 2012 weer achter de journaaldesk verschijnt, maakt ze weinig woorden vuil aan die comeback.

Tijdens een loopevenement voor het goede doel enkele weken later, geeft ze een kort interview aan enkele kranten. "Er is leven na kanker. Ik ben blij dat ik een teken kan geven voor mezelf, maar ook voor al die anderen die het nieuws krijgen, dat het geen doodvonnis hoeft te zijn."

Bij de uitreiking van de TelevisieSterren in maart 2013 voegt ze daar nog aan toe: "Ik heb geleerd dat het leven verrassend uit de hoek kan komen. Hard en hevig werken: dat doen we allemaal heel graag. Maar ook niet vergeten om te genieten."

Vanaf 1995 – en dus lang voor haar eigen kankerdiagnose - engageert Martine zich voor Kom op tegen Kanker. Haar eigen moeder heeft borstkanker gehad op haar 40e. Het meest opvallende engagement is de affichecampagne van Kom op tegen Kanker in 2007, samen met actrices Chris Lomme en An Nelissen. Met die halfnaakte foto willen ze leeftijdsgenoten overtuigen om zich te laten screenen op borstkanker. "Voor ik toezegde, heb ik aan mijn kinderen gevraagd of ze dat wel zagen zitten", geeft Martine toe aan het weekblad HUMO. 

Wie denkt aan Martine Tanghe, haalt meteen haar vlekkeloze taalgebruik voor de geest. Een verzorgde standaardtaal is de rode draad doorheen haar carrière. "Als journaalanker kom je onaangekondigd bij mensen thuis op bezoek. Het is een teken van respect om er niet alleen netjes uit te zien, maar ook je taal te verzorgen", zegt ze daarover in "Morgen Maandag".

Voor dat taalgebruik krijgt Tanghe in 1995 de Groenman-taalprijs. Die onderscheiding wordt om de twee jaar uitgereikt aan een mediapersoonlijkheid in Nederland of Vlaanderen voor goed en creatief taalgebruik. Ze is tot nu de enige vrouw die de onderscheiding heeft gekregen. 

En na de presentatie van haar allerlaatste journaal wordt ze ook uitgeroepen tot de winnaar van de Grote Prijs Jan Wauters in 2020. Die onderscheiding bekroont elk jaar een Nederlandstalige mediapersoonlijkheid die excelleert in het gebruik van het Nederlands, en van wie het taalgebruik getuigt van een uitstekende taalbeheersing en een grote creativiteit.

Haar passie vertaalt zich ook in haar inzet voor het “Groot Dictee der Nederlandse Taal”. Vanaf 2005 zal ze het dictee bijna 10 jaar op rij voorlezen. Ze doet dat samen met haar Nederlandse collega-journalist Philip Freriks, nadat Martine Tanghe eerst jarenlang in de jury heeft gezeten.

En tijdens haar carrière verzamelt Martine nog meer onderscheidingen. In 2013 gaat ze op de TelevisieSterren met het beeldje voor "beste presentatrice" aan de haal. Maar wat ze het meest kan smaken is een ludiek eerbetoon, zoals een verwijzing in het nummer "Als ze lacht" van Yevgueni. De zin die aan haar is opgedragen luidt: "want zelfs met Martine om zeven, is er maar zelden goed nieuws bij.” 

Eind 2020 gaat Martine Tanghe met pensioen. Haar laatste journaal, waarin ze uitgebreid wordt gevierd, is met meer dan 2 miljoen kijkers nog altijd het meest bekeken journaal ooit. Niet veel later krijgt ze ook het ereteken van de Vlaamse Gemeenschap "voor de stempel die ze op de Vlaamse televisiejournalistiek heeft gedrukt, niet het minste door haar correcte en heldere gebruik van het Nederlands". 

En ook tijdens haar pensioen blijft Tanghe actief, onder meer als juryvoorzitter bij de nieuwe Vlaamse prijs voor kinder- en jeugdliteratuur en als theatermaakster. Maar ook de kanker die ze ruim tien jaar geleden klein kreeg, heeft intussen weer de kop opgestoken. Slechts enkele ingewijden weten dat. Het wordt een ongelijke strijd. Vanochtend vroeg is ze thuis overleden.

Amper enkele dagen voor haar overlijden krijgt ze nog te horen dat ze door de koning wordt benoemd tot Commandeur in de Kroonorde. "Ik zie het als een erkenning voor het werk dat ik veel jaren zo graag gedaan heb", reageert ze daarop. "Dat de manier waarop ik dat deed door veel mensen geapprecieerd werd, en blijkbaar ook door de koning, is een warme gedachte."

En of het geapprecieerd werd, Martine. Om het met je eigen woorden te zeggen: we zullen je missen, dank dat je bij ons was.