De comeback van de snor: ‘Vroeger associeerde ik dat met afgeleefde pornoacteurs en zatte nonkels’

Het turbulente voorjaar van 2020 voelt voor velen ondertussen aan als een verre nachtmerrie, maar Lars Janssens (23) houdt er ook mooie herinneringen aan over. Zijn sociale contacten zijn tijdens die eerste lockdown al zo lang tot een minimum beperkt dat hij zich de vrijheid gunt om een snor te laten groeien. “Daarvoor associeerde ik zoiets toch vooral met afgeleefde pornoacteurs en zatte nonkels, maar ik voelde dat ik nood had aan verandering”, zegt hij.

Hoewel het even duurt voor zijn gezichtsbeharing lang genoeg is om het puberale niveau te overstijgen, raakt hij er steeds meer aan gehecht. De snor geeft wat gravitas aan zijn jeugdige gezicht, en hij vindt het fijn om met de lengte te experimenteren. “Na de lockdown heb ik ze dus ook niet meer afgeschoren. Vrienden noemden me soms plagend ‘de snor’, maar dat neem ik er graag bij.”

Lars is lang niet de enige die van lockdowns en mondmaskers gebruikmaakte om met zijn gezichtsbeharing te experimenteren. De restanten daarvan zijn duidelijk zichtbaar in het straatbeeld: de snor is alomtegenwoordig. “Zelfs jongeren durven nu langskomen om zich een krulsnor aan te laten meten”, zegt Bjorn Vanhaverbeke van barbershop ’t Mes op de Keel in het West-Vlaamse Moorslede.

Een behaarde bovenlip is misschien hip, maar niet iedereen vindt het evident om zijn uiterlijk om te gooien en zijn vertrouwde scheerapparaat op te bergen. Naast corona biedt Movember daarom vaak het duwtje in de rug dat nodig is om de stap te zetten. Tijdens die jaarlijkse actie laten mannen hun snor groeien om aandacht te vragen voor prostaat- en teelbalkanker. Nadien krijgt Vanhaverbeke heel wat klanten over de vloer die schoorvoetend vragen hoe ze hun nieuwe look kunnen onderhouden.

De populariteit van de snor wijst ook op veranderende verwachtingen rond schoonheid. Terwijl eerdere generaties mannen weleens meewarig het hoofd schudden wanneer vrouwen vertelden dat ze regelmatig hun nagels of wenkbrauwen lieten bijwerken, zijn zij nu zelf vaste klanten bij gespecialiseerde barbiers. “Mensen met een strakke snor en baard komen meestal zelfs om de drie weken langs voor onderhoud”, zegt Vanhaverbeke.

Het is dus onjuist om alle mannen met weelderige gezichtsbeharing meteen weg te zetten als luilakken die hun opvallende uiterlijk aan een doorgeslagen je-m’en-foutisme te danken hebben. “Integendeel,” zegt de barbier, “een snor dragen is vaak een statement, er is wat zelfvertrouwen voor nodig. Want het is hip, maar nog niet zo alledaags.” Bekende voorbeelden van moderne snordragers, zoals de zangers van de Nederlandse groep Goldband, stralen dan ook vaak een vorm van revolte uit. De geveinsde nonchalance maakt daarbij deel uit van een zorgvuldig opgebouwd publiek imago.

Wilde beharing

Wie ooit besloot om de stekker uit zijn tondeuse te trekken, weet dat zoiets veel en vooral verdeelde reacties kan losmaken. Lars Janssens herinnert zich zo hoe zijn grootmoeder hem tijdens de kerstdagen plots een ouderwets scheermes cadeau deed. “Ze trok de haren nog net niet zelf uit”, lacht hij. De botsende meningen zijn weinig verrassend, ze zijn zelfs onlosmakelijk met de geschiedenis van de snor verbonden. Terwijl de elite zich in de zestiende eeuw bijvoorbeeld graag een baard aanmat om op de machtige Romeinse keizers te lijken, kon dons op de bovenlip op heel wat minder applaus rekenen. In het kostuumboek van de Vlaamse schilder, dichter en schrijver Lucas d’Heere worden enkele Engelsen met grote snorren zo erg negatief beschreven. “Tijdens de renaissance werd die specifieke beharing met het wilde geassocieerd”, zegt Anne-Laure Van Bruaene, professor geschiedenis aan de UGent.

De opkomst van het moderne scheergerief in de achttiende en vooral de negentiende eeuw brengt daar wat verandering in. Plots hoeven mannen niet meer noodzakelijk bij de barbier langs te gaan om hun baard en snor in model te laten brengen. Voor hun eigen spiegel kunnen ze experimenteren met verschillende lengtes en stijlen, al betekent dat niet dat haargroei daarmee een louter esthetisch issue wordt.

In militaire rangen gaan machthebbers de snor namelijk steeds vaker met kracht en viriliteit associëren. Bij de oprichting van de Keizerlijke Garde verbiedt Napoleon zijn militairen zelfs om hun bovenlip nog te scheren. Buitenstaanders kunnen de positie van de officieren aan hun beharing aflezen. Jonge starters moeten het met een dun donsje stellen, de hoogsten in rang krijgen zelfs de toelating om een baard te laten staan.

Het is een gewoonte die het Britse leger later overneemt, en waar Napoleons neef, Eugène Lodewijk Jan Jozef Bonaparte, grappig genoeg zelf het slachtoffer van wordt. De link tussen de snor, kracht en wijsheid is in 1875 namelijk zo groot dat de negentienjarige tijdens een politieke campagne verplicht wordt om zich een exemplaar aan te meten. Boeren vinden namelijk dat hij er anders te veel als een ‘baardeloze knaap’ uitziet.

Het succes in militaire en politieke kringen wil niet zeggen dat de snor plots gemeengoed binnen de bredere samenleving wordt. Daarop is het wachten tot de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw, wanneer Hollywoodacteurs als Clark Gable en en Bud Abbott het scherm sieren met iconische exemplaren. Hun verzorgde uiterlijk, waarbij ze nette kostuums dragen en hun haren strak achteroverkammen, haalt de snor voorgoed uit de hoek van militair patsergedrag.

Plots toont zich een uitgebreid scala aan mogelijkheden, waarbij de betekenis diffuser wordt. De snor van de Spaanse schilder Salvador Dalí tart bijvoorbeeld de wetten van de zwaartekracht, en past zo volledig in zijn surrealistische beeld. De bovenlip van Queen-zanger Freddie Mercury werd dan weer wereldberoemd door het hoge rock-’n-rollgehalte.

Snor van het Jaar

“Het is een bewijs van mannelijkheid en een uiting van je persoonlijkheid”, zegt de Roeselaarse barbier Steve Desseyn. Net omdat een snor op zoveel verschillende manieren gedragen kan worden, wint ze in verschillende tijdsgewrichten opnieuw aan populariteit. Zeker wie zijn haren verliest, geniet ervan om zijn voorkomen via baardgroei alsnog van een opvallendere look te voorzien. “De oude associatie met statische beroepen is ondertussen verdwenen, mensen uit allerlei bevolkingsgroepen staan er nu voor open om ermee te experimenteren”, aldus Desseyn.

Een snor wordt zo steeds vaker een duidelijke identiteitsmarker, en dragers ontmoeten elkaar graag in gespecialiseerde verenigingen. Ronnie Vermeulen (65) houdt er zo heel wat mooie vriendschappen aan over. Hij is de voorzitter van de Antwerpse Snorrenclub, een groep die al in 1978 ontstond en die ieder jaar verschillende activiteiten organiseert. De club verkiest ieder jaar een Snor van het Jaar, en trekt ook de wereld rond om de wereldkampioenschappen voor gezichtsbeharing bij te wonen. Van een podiumplek droomt Vermeulen niet, maar hij geniet ervan om telkens weer nieuwe mensen te ontmoeten.

Dat deelnemers weinig met elkaar delen buiten hun snor, vindt hij net verrassend en leerrijk. “Ik ben zelfs al in Alaska geweest, dat had ik vroeger nooit kunnen denken”, zegt hij. De man liet als puber zijn baard staan uit luiheid, maar ging er geleidelijk aan meer tijd aan besteden. Nu heeft hij iedere ochtend een kwartier nodig om de zijkanten van zijn snor met een haardroger netjes naar boven te krullen. “Het is een beetje de make-up van de man. Ik zou ze niet snel afscheren, al vroegen verschillende kappers me wel al of zij me onder handen mogen nemen als ik daarover van mening verander.”

De leden van de Antwerpse vereniging hebben allemaal erg opvallende snorren, met krullen en indrukwekkende patronen. Het is maar de vraag of jongeren klaar zijn om zich eenzelfde uitgesproken stijl aan te meten. “De verjonging van de organisatie loopt moeizaam”, zegt stichtend lid van de West-Vlaamse Snorrenclub Victor Leenknecht. “Dat komt deels omdat er nu minder prominente snorren zijn.”

Ondanks de comeback merken barbiers dat niet alle stijlen populair zijn. De smalle snor, naar het voorbeeld van maffiabaas Don Corleone in The Godfather, doet het bijvoorbeeld goed. Maar voor de (gekrulde) walvissnor loopt het minder storm. Die roept voorlopig vooral beelden van oudere mannen rond biljarttafels in rokerige cafés op. Of de herinnering aan het aangezicht van de behoorlijk seksistische opiniemaker Johan Derksen. Al is niet duidelijk welk van die twee beelden precies de doorslag geeft.

Als barbier verwacht Vanhaverbeke niet dat de populariteit van de snor weg zal ebben. Modetrends zijn misschien vergankelijk, maar een behaarde bovenlip is tegelijkertijd ernstig en speels. Daardoor keert hij telkens weer in andere vormen terug. Wie overweegt om zich een langer exemplaar aan te meten, moet zich er wel van bewust zijn dat het onderhoud aardig wat tijd en moeite kan kosten. Om de lengte ervan onder controle te houden, zijn namelijk een vaste hand of regelmatige bezoekjes aan een barbier nodig. Daarnaast is het aangeraden om een speciale shampoo voor gezichtsbeharing aan te kopen. Voor wie daar niet om maalt, zit een snor vast snor.