Op vakantie naar het Zuiden? Zo wapent u zich tegen de extreme hitte

1. Hoeveel hitte kan een mens aan?

In landen zoals Italië, Frankrijk en Spanje lopen de temperaturen op boven de 40 graden. Wie daar vakantie gaat vieren, moet wel blijven opletten, zegt hoogleraar fysiologie Maria Hopman.

“Hoeveel hitte je aankunt, verschilt per persoon. Om te bepalen waar de grens ligt, kijken we naar de combinatie van temperatuur en luchtvochtigheid: als het heel vochtig is, kun je slechter je warmte kwijt via transpireren. Je ziet nu in de Zuid-Europese landen weliswaar een lage luchtvochtigheid, maar de temperatuur loopt op tot 40 graden. Dan kan je lichaam de warmte niet kwijt aan de lucht.

“Als je bij die warmte een tot drie uur buiten bent, loopt je lichaamstemperatuur al op van 37 tot 40 graden. Het maakt daarbij natuurlijk wel uit wát je doet: op een koel terras zitten is beter dan een wandeltocht. Als je in die temperaturen ook nog gaat bewegen, produceert je lichaam extra warmte.

“Als je lichaamstemperatuur stijgt tot 42 graden kun je een hitteberoerte krijgen. Je enzymen gaan kapot, je krijgt kleine bloedstolsels en je organen vallen uit. Daarna overlijd je. Ouderen lopen daarop een risico, maar het kan ook bij jongeren gebeuren als ze zich te erg inspannen in de hitte.”

2. Waarom lopen vooral ouderen risico bij warm weer?

“Vanaf een jaar of zeventig vermindert het aantal zweetklieren. Ouderen transpireren dus minder en kunnen hun warmte minder goed kwijt. Ook hebben ouderen minder dorstprikkel. Jongeren hebben eerder zin in een glas water. Ouderen moeten er echt op geattendeerd worden dat ze moeten drinken.

“Ook mensen met hart-, vaat- en longaandoeningen lopen een risico. In de warmte gaat er meer bloed naar de huid en is het hart minder goed gevuld. Maar het hart wil al dat bloed wel rondpompen en gaat extra hard werken. Warmte is een soort stress voor je lichaam, ook omdat je bij hitte vaak slecht slaapt. En het duurt niet een dag, maar meerdere dagen of zelfs weken.”

3. Wat voor maatregelen kun je nemen tegen de warmte?

“Het belangrijkste is: water drinken. Geen cola of wat dan ook, maar water. Want je transpireert veel meer dan je denkt, ook ’s nachts. Hoeveel water je nodig hebt, verschilt per persoon. Het ligt er ook aan wat je doet op een dag en waar je bent: een huisje met airco of in een tent op de camping maakt veel verschil. Als ondergrens geldt 2 liter water drinken per dag, maar dat kan voor mannen die veel transpireren oplopen tot 6 of 7 liter.

“Je urine is een goede maatstaf. Die mag qua kleur nooit richting thee of zelfs koffie gaan. Ook hoofdpijn is een teken van een vochttekort. En neem altijd water mee als je ergens heen gaat, ook in de auto. Je weet nooit wanneer je in de file komt of de airco het begeeft.

“Met hoge temperaturen moet je tussen twaalf en vijf ’s middags echt niets doen. Ga voor tienen in de ochtend even op pad en doe het verder rustig aan. Zoek de koelte op, laat je handen en voeten koelen in een badje of doe een natte handdoek in je nek.

“Er wordt vaak aangenomen dat je lichte kleding moet dragen omdat wit de zon reflecteert en zwart absorbeert. Bij de Nijmeegse Vierdaagse (een wandeltocht, nvdr) hebben we onderzoek gedaan met mensen die liepen in zwarte en witte shirtjes. Want meten is weten. Wat bleek: het maakt voor je lichaamstemperatuur niet uit welke kleur je draagt.

“Natuurlijk was het niet heel warm deze Vierdaagse. We gaan daarom het onderzoek herhalen tijdens een Vierdaagse met tropische temperaturen.”

4. Kun je je thuis voorbereiden op een vakantie in een land waar het nu erg warm is?

“Als je tot nu nog op kantoor in de airco zit, maar dit weekend in de auto naar Spanje stapt, zal de overgang enorm zijn. Momenteel is het bij ons ook wel boven de 20 graden, dus je kunt je lichaam wel al aan de warmte laten wennen. Dat doe je door hier juist tussen elf uur ’s ochtends en twee uur ’s middags een wandeling of een fietstocht te maken. Je lichaam zal zich dan tot op zekere hoogte aanpassen aan de warmte: je verliest dan minder zout via het transpireren bijvoorbeeld.”

5. Hoe zorg je ervoor dat je ook nog een beetje ontspant tijdens de vakantie?

“Hoe meer je loopt te puffen, hoe heter je het krijgt. Want die stress is ook weer een belasting van je hart. Je kunt dus beter proberen om cognitief de stress te verminderen, door tegen jezelf te zeggen dat het elders nog veel beroerder is bijvoorbeeld. En een beetje lol maken is sowieso een goed idee. Van klagen krijg je het niet koeler.”