Insider – oog in oog met de misdaad is een interviewprogramma van Roberto Saviano, de auteur van de succesroman Gomorra, waarin de journalist een boekje opendeed over de Camorra, de georganiseerde misdaad in de streek rond Napels. Al jaren staat Saviano wegens doodsbedreigingen onder politiebescherming.

Het tweede seizoen van Insider, met vier vooraf opgenomen afleveringen, stond gepland voor november. Maar de Italiaanse publieke omroep Rai heeft nu besloten ze niet uit te zenden. Volgens Roberto Sergio, de nieuwe gedelegeerde bestuurder van de Rai, is dat een “bedrijfsbeslissing”, die niets met politiek te maken heeft. Veel verdere uitleg kwam er niet. Maar Saviano’s programma wordt wel geschrapt kort nadat hij minister van Infrastructuur en vicepremier Matteo Salvini andermaal de “minister van de onderwereld” had genoemd. Plotseling blijkt er een probleem te zijn met de ethische code van de Rai.

(Lees verder onder de foto)

Onzin, reageert Roberto Saviano in een online videoboodschap. “Hoezo is dat geen politieke beslissing? Roberto Sergio is een politiek benoemde ambtenaar, die daar zit namens de Lega-partij van Salvini.” Dat hij Salvini de minister van de onderwereld noemt, is overigens niets nieuws, zegt Saviano zelf: “Al vijf jaar loopt daarom een rechtszaak tegen mij. De Rai wist al veel langer dat ik hem zo noem.”

In de al opgenomen afleveringen van zijn programma spreken voormalige misdadigers, die besloten mee te werken met justitie, over de banden tussen de georganiseerde misdaad en de politiek, en tussen de maffia en de economische wereld, zegt Saviano. Dat het programma nu wordt geschrapt, ziet hij als een manier om een voor de machthebbers onaangename uitzending tegen te houden én om hem tegelijk te straffen. De boodschap aan andere journalisten is, besluit Saviano: “Mondje dicht, als jullie verder willen blijven werken.” Omdat de vier afleveringen eigendom zijn van de Rai, kunnen ze volgens hem ook niet elders worden uitgezonden.

Belli ciao!

Roberto Saviano staat bekend om zijn polemische uitspraken. Behalve de rechtszaak vanwege de beledigingen aan het adres van Salvini, loopt er ook nog een tweede proces, omdat hij premier Giorgia Meloni persoonlijk aanviel over het harde Italiaanse migratie­beleid. Zijn programma Insider was vorig jaar allesbehalve een kijkcijferhit op Rai3, het derde en traditioneel progressieve net van de openbare omroep. Report, het goed bekeken onderzoeks­programma van dat net, houdt bijvoorbeeld wel stand en wordt niet geschrapt.

(Lees verder onder de foto)

Maar dat betekent ook niet dat er niks aan de hand zou zijn. Er heerst bezorgdheid en ongenoegen bij de Rai, sinds de nieuwe, rechtse regering van Meloni bij alle netten van de publieke omroep haar eigen vertrouwenspersonen begon te benoemen. Carlo Fuortes, de baas van de Rai, nam deze lente ontslag. En twee bekende en populaire televisiefiguren zagen in het snel veranderde klimaat de bui al hangen, en stapten zelf over naar de betaalzender Discovery. Toen de progressieve talkshowhost Fabio Fazio en de populaire comédienne Luciana Littizzetto vertrokken, reageerde minister Salvini sarcastisch: “Belli ciao!” (“Tot ziens, jongens!”), een woordspeling die verwees naar het zeer politieke en progressieve strijdlied “Bella ciao”.

“Taliban-stijl”

Dat een nieuwe regering ook leidt tot een machtswissel bij de publieke omroep, is in Italië op zich niks nieuws. “Maar als regeringen elkaar snel opvolgen, krijg je wel een heel groot personeelsverloop, en dat schaadt lopende projecten”, zegt Daniele Macheda, secretaris van de journalistenvakbond bij Rai, aan de telefoon. “Zo kreeg het radionieuws van Rai1 de voorbije zeven jaar om het jaar een nieuwe hoofdredacteur.”

(Lees verder onder de foto)

En al gebeurde dat in het verleden ook, de machtswissel bij de publieke omroep verloopt volgens insiders ditmaal veel ingrijpender én radicaler. “Terwijl er vroeger tenminste nog werd gestreefd naar een evenwicht tussen politieke benoemingen namens meerderheid en oppositie, hanteren ze nu, als in taliban-stijl, de botte bijl”, zegt een onderzoeksjournalist die samenwerkt met de Rai en niet bij naam wil worden genoemd.

Ook bij Rai News, het publieke net dat de klok rond nieuws uitzendt, is het ongenoegen groot, bevestigt vakbondsvoorzitter Macheda. “Sinds de benoeming van een nieuwe directeur, die dicht bij de partij van Giorgia Meloni staat, maakt de redactiecommissie zich ernstige zorgen over politieke inmenging bij hun journalistieke stukken.”