TERUGLEZEN. Illegaal systeem om dienstplicht in Oekraïne te ontlopen ontmanteld: voor 9.000 euro konden mannen het land ontvluchten

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft vanavond toegegeven dat het Oekraïense tegenoffensief moeilijk is, maar verzekerde dat zijn troepen de Russische tegenstand domineren.

"De bezetters proberen uit alle macht onze jongens tegen te houden. De gevechten zijn erg gewelddadig", gaf hij toe in zijn dagelijkse videoboodschap. "Maar wat de vijand ook doet, het Oekraïense leger domineert."

Oekraïne lanceerde in juni een tegenoffensief om de Russische troepen terug te dringen uit de oostelijke en zuidelijke gebieden, maar heeft nog maar bescheiden vooruitgang geboekt. Zelensky sprak vandaag over gevechten in de sleutelgebieden Lyman, Bachmoet en Avdiivka, maar ook aan het zuidelijke front.

In 2022 heroverde Oekraïne met snelle tegenoffensieven grote delen van het grondgebied rond Cherson en Charkiv. Maar de Oekraïense troepen hebben nu te maken met verschanste Russische verdedigingsposities.

Kiev heeft gewaarschuwd dat dit tegenoffensief lang en moeilijk kan worden en heeft zijn bondgenoten opgeroepen om meer wapens te sturen.

De VS waarschuwen voor het blokkeren van voedsel in conflicten nu Rusland recent de graandeal heeft opgezegd. "Honger mag niet als wapen worden gebruikt", zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken tegen de VN-Veiligheidsraad in New York.

Blinken presenteerde er een gezamenlijke verklaring waaronder meer dan 80 landen hun handtekening zetten. Ze beloven actie te ondernemen om een einde te maken aan het gebruik van voedsel als oorlogswapen. "Ik dring er bij alle lidstaten op aan om zich hierbij aan te sluiten", zei Blinken.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken bekritiseerde Rusland omdat het de graandeal over de export van Oekraïens graan over de Zwarte Zee in juli liet aflopen. De overeenkomst maakte het mogelijk om ondanks de oorlog toch graan uit Oekraïne te exporteren via de Zwarte Zee. De graanverkoop leverde Oekraïne - een van de grootste producenten wereldwijd - belangrijke inkomsten op, maar was ook cruciaal voor het verzekeren van de wereldwijde voedselvoorziening.

Door de hernieuwde blokkade van Rusland in de Zwarte Zee bestaat de vrees dat de hongercrisis in armere landen kan verergeren. Door de overeenkomst kon vorig jaar bijna 33 miljoen ton graan en voedsel over zee naar andere landen worden verscheept.

Wit-Rusland wordt vanaf vandaag getroffen door Europese sancties vanwege de oorlog van bondgenoot Rusland tegen Oekraïne. De maatregelen moeten er onder meer voor zorgen dat de zware sancties tegen Rusland niet via Minsk kunnen worden omzeild.

De EU besliste een tijd geleden al om de druk op Wit-Rusland op te voeren. Het land levert vrije doortocht en andere bijstand aan het Russische leger in Oekraïne en was daardoor al het voorwerp van Europese sancties, zoals een verbod op transacties met de Wit-Russische centrale bank en allerlei andere handelsbeperkingen. Die sancties worden nu uitgebreid. De nieuwe maatregelen zijn donderdag aangekondigd in het publicatieblad van de EU en daarmee in werking getreden. 

Het gaat onder meer om een exportverbod voor allerhande technologie die in de lucht- en ruimtevaartindustrie kan worden ingezet, zoals drones. Ook de verkoop, levering en uitvoer van schietwapens en munitie naar Wit-Rusland is verboden. Het exportverbod op goederen en technologieën die voor zowel civiele als militaire doeleinden kunnen worden ingezet, werd uitgebreid. 

Daarnaast komen er 38 individuen en 3 organisaties uit Wit-Rusland bij op de Europese sanctielijst. Dat betekent onder meer dat ze de EU niet binnen mogen en dat hun tegoeden op Europees grondgebied worden bevroren. Het gaat om hooggeplaatste figuren die bijdragen aan onderdrukking van de Wit-Russische oppositie en van de mensenrechten in het land.

De helikopter die in januari dit jaar crashte bij Kiev, vloog te laag tijdens slechte weersomstandigheden. Dat blijkt volgens de Oekraïense autoriteiten uit onderzoek. Er vielen destijds 14 doden, onder wie de Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken Denys Monastyrsky.

De helikopter vloog op het moment van de crash naar een bestemming in de buurt van het front. President Volodymyr Zelensky sprak destijds over een "afschuwelijke tragedie". Naast de minister kwamen ook andere topfunctionarissen om het leven.

Aanklagers concluderen nu dat allerlei regels zijn overtreden tijdens de vlucht. Zo zou de helikopter bedoeld zijn geweest om te reageren op noodgevallen in en rond de hoofdstad. Er zou geen vergunning zijn geweest voor andere vluchten. De gezagvoerder zou bovendien niet zijn geïnformeerd over het slechte weer op de route.

De helikopter stortte uiteindelijk in de mist neer in de stad Brovary. Het toestel crashte volgens de autoriteiten bij een poging om uit te wijken voor een obstakel. De bemanning vloog vanwege het weer lager dan de hoogte van gebouwen die zich op de route bevonden, zeggen de autoriteiten.

Aanklagers zeggen dat de dag van de rampvlucht tot in detail is gereconstrueerd. Meerdere medewerkers van de hulpdiensten, die niet bij naam worden genoemd, zouden veiligheidsregels hebben overtreden.

Naar aanleiding van de spanningen met Wit-Rusland willen Polen en Litouwen de grenzen strenger beveiligen. Dat hebben de Poolse premier Matheusz Morawiecki en het Litouwse staatshoofd Gitanas Nauseda donderdag beslist tijdens een ontmoeting in de Poolse grensstad Suwalki.

"We zullen de Poolse grens verdedigen tegen provocaties van Aleksandr Loekasjenko en het Russische privéleger Wagner", zei Morawiecki. Nauseda sloot niet uit dat Polen, Litouwen en Letland hun grens met Wit-Rusland op een gecoördineerde manier zouden sluiten.

Wit-Rusland veroorzaakt al lange tijd problemen voor Polen door vluchtelingen binnen te smokkelen. Recentelijk zijn duizenden Wagnerstrijders ook overgebracht naar Wit-Rusland. Dinsdag schonden twee Wit-Russische militaire helikopters kortstondig het Poolse luchtruim.

"Deze provocaties zullen herhaald worden, daar twijfel ik niet aan", zei Morawiecki nog. Hij voegde eraan toe dat Polen zijn burgers beschermde door extra soldaten, grenswachten en politieagenten te sturen en door de grensbewaking te versterken.

Nauseda schatte het aantal Wagnerstrijders in Wit-Rusland op 4.000 tot nu toe, maar het zouden er wel 10.000 kunnen zijn. "Eén ding is absoluut duidelijk: het zou een te grote verleiding zijn voor Vladimir Poetin en Aleksandr Loekasjenko om hun aanwezigheid in de onmiddellijke omgeving niet te gebruiken voor mogelijke provocaties tegen NAVO-staten", zei hij.

Internetgebruikers in Kazachstan krijgen advertenties voorgeschoteld om in dienst te treden van het Russische leger. Rekruten kunnen een inschrijfpremie opstrijken van 495.000 roebel, ruim 4.500 euro, en ze krijgen een maandsalaris voorgeschoteld van zeker 190.000 roebel (1.800 euro). Het gemiddelde maandsalaris in de voormalige Sovjet-republiek is ruim 660 euro.

De advertenties zijn opmerkelijk, omdat de wet van Kazachstan burgers verbiedt zich tegen betaling te mengen in buitenlandse oorlogen. In de voormalige Sovjet-republiek wonen ruim 3 miljoen etnische Russen. De regering in Astana heeft zich uitgesproken tegen de invasie van Oekraïne en opgeroepen tot vrede.

De advertenties tonen de vlaggen van Rusland en Kazachstan en de leuze ‘schouder aan schouder’. De wervingscampagne is het werk van een overheidsdienst in Sachalin. De rekruten zouden in dienst komen van de strijdkrachten in deze regio in het oosten van Rusland. Onduidelijk is of troepen uit Sachalin worden ingezet in Oekraïne.

Het Russische leger kan versterking daar goed gebruiken. Het heeft grote verliezen geleden in de oorlog. De Russen waren in mei naarstig op zoek naar 400.000 vrijwilligers om de tekorten aan te zuiveren, meldde correspondent Geert Groot Koerkamp vanuit Moskou: ‘Je bent toch een vent? Wees er dan ook een!’

Het over het algemeen traag verlopende Oekraïense tegenoffensief wordt niet alleen gehinderd door de sterke Russische defensieve linies, ook de ondergrond op het slagveld speelt een rol. Dat schrijven de Britse inlichtingendiensten in hun dagelijkse update over de oorlog.

"Het groeiende struikgewas op de slagvelden van Zuid-Oekraïne is waarschijnlijk een van de factoren die bijdragen aan de over het algemeen trage voortgang van de strijd in het gebied", klinkt het. De Britten wijzen erop dat veel van de Oekraïense akkers in de gevechtszone "nu al 18 maanden braak liggen" en dat onkruid en struiken momenteel snel groeien door het warme, vochtige weer in Oekraïne.

"De extra dekking helpt Russische defensieve posities te camoufleren en maakt defensieve mijnenvelden moeilijker te ruimen. En hoewel struikgewas van nut kan zijn bij kleine geheime gecamoufleerde infanterie-aanvallen, is het nettoresultaat toch dat het voor beide partijen moeilijker is geworden om vooruitgang te boeken."

Rusland heeft zes Oekraïense drones neergehaald in de regio Kaloega, op minder dan 200 kilometer ten zuidwesten van Moskou. Dat meldt het ministerie van Defensie donderdag.

Russische strijdkrachten hebben "een poging van het regime in Kiev om met behulp van drones een terroristische aanval uit te voeren boven de regio Kaloega" verhinderd, klinkt het in een mededeling. "Zes drones zijn neergehaald door het luchtafweersysteem."

De gouverneur van de regio Vjatsjeslav Sjapsja laat op Telegram weten dat de drones werden vernietigd toen ze probeerden de regio te doorkruisen, waarmee hij suggereert dat de regio niet het doelwit was.

Het ministerie van Defensie laat nog weten dat er geen slachtoffers vielen en er geen schade is.

De voorbije weken is het aantal Oekraïense droneaanvallen op Russisch grondgebied toegenomen. De aanvallen zijn vaak gericht op Moskou en het schiereiland de Krim.

Dinsdag beweerde Rusland een Oekraïense droneaanval in Moskou te hebben geneutraliseerd. Daarbij raakte een gebouw licht beschadigd. Een week geleden veroorzaakte een Oekraïense droneaanval schade aan twee gebouwen in Moskou. Oekraïne eist nooit de verantwoordelijkheid op van aanvallen in Rusland.

In Kiev is het raketafweersysteem in de nacht van donderdag op vrijdag drie uur lang bezig geweest met het afweren van droneaanvallen in en rond de Oekraïense hoofdstad. Er werden meerdere explosies waargenomen, maar er zijn geen slachtoffers gemeld. Dat meldt persbureau Reuters op basis van berichtgeving van het Oekraïense leger.

In twee Russische regio's die grenzen aan Oekraïne zijn volksmilities woensdag voorzien van wapens om hun grondgebied te verdedigen tegen Oekraïense aanvallen. Dat meldden lokale functionarissen. De milities werden in december opgericht om de strijdkrachten, de Nationale Garde en de politie bij te staan.

De gouverneur van de westelijke regio Koersk zei dat zijn territoriale milities hun eerste partij wapens hadden ontvangen, terwijl staatsmedia meldden dat eenheden in de regio Belgorod eveneens wapens hadden ontvangen. Beide regio's meldden herhaaldelijk aanvallen met drones en beschietingen door de Oekraïense strijdkrachten.

"De regio Koersk wordt bijna dagelijks geconfronteerd met terroristische aanslagen vanuit Oekraïne", schreef gouverneur Roman Starovoit in een bericht op sociale media. "De eerste partij (wapens, red.) is al op de basis aangekomen. In de nabije toekomst zullen we het aantal wapens verhogen tot 300", voegde hij eraan toe.

Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov zei tegen verslaggevers dat de overdracht van wapens aan de volksmilities legaal en noodzakelijk is om de "moordaanslagen" vanuit Oekraïne af te slaan.

Eind vorig jaar verschenen op Telegram video's waarop naar verluidt militieleden uit Belgorod en Koersk te zien waren tijdens hun training door instructeurs van het Wagner- huurlingenleger. De groep uit Koersk werd getraind op de Wagner-basis Molkino in de regio Krasnodar.

In de door de Russen bezette stad Marioepol hebben pro-Oekraïense activisten zeventien Russische soldaten vergiftigd, dat beweert Petro Andryushchenko, een adviseur van de Oekraïense burgemeester van de stad. De soldaten zouden in "ernstige toestand" naar het ziekenhuis zijn gebracht, waarvan er tot nu toe twee zijn overleden.

De vergiftigingen zouden zijn gepleegd met cyanide en pesticiden die in het eten van de soldaten waren verstopt. Volgens de Britse zender Sky News zouden de vergiftigingen het werk kunnen zijn van de Y-groep, een Oekraïense verzetsbeweging in Marioepol.

Volgens Andryushchenko werden de soldaten "massaal" vergiftigd op een Russische militaire basis in de stad toen ze afgelopen zondag de Russische marinedag vierden.

De Poolse president Andrzej Duda heeft woensdag zijn handtekening gezet onder een wet waarin een onderzoek naar de 'Russische invloed' in het land wordt aangekondigd. Als gevolg van felle buitenlandse kritiek, gaat het wel maar om een aangepaste versie van het oorspronkelijke voorstel.

Duda had eind mei al een eerste versie van de wet ondertekend. Volgens die tekst moest een onderzoekscommissie ophelderen of Poolse ambtenaren tussen 2002 en 2007 beslissingen hebben genomen onder invloed van Moskou. De commissie kreeg ook de macht om mensen tot tien jaar uit te sluiten van een openbaar ambt, zonder dat ze naar de rechter kunnen stappen.

Maar omdat die laatste maatregel leidde tot felle Europese en Amerikaanse kritiek, werd beslist om de tekst af te zwakken. In de nieuwe wet is het ambtsverbod opgeheven en wordt ook de mogelijkheid voorzien om in beroep te gaan.

Toch blijft ook de nieuwe wet controversieel. Volgens de oppositie is het vooral de bedoeling om politieke rivalen van de rechts-conservatieve regering in Polen, zoals de voormalige liberale premier Donald Tusk (2007-2014), in diskrediet te brengen met het oog op de parlementsverkiezingen die later dit jaar in Polen plaatsvinden.