Er is plaats voor een slordige 10.600 gedetineerden in de Belgische gevangenissen. Er zitten er 11.600. Voor 160 van hen is er niet eens een deftig bed te vinden. Die moeten noodgedwongen op de grond slapen. Op Europees vlak staat ons land samen met Frankrijk op een gedeelde derde plek qua overbevolking in de gevangenissen. Enkel Cyprus en Roemenië doen slechter.

Uit cijfers die N-VA-Kamerlid Sophie De Wit opvroeg bij minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) blijkt bovendien dat die overbevolking niet evenredig verdeeld is. In de gevangenis van Antwerpen zitten 713 gedetineerden, terwijl er maar plek is voor 439 mensen, een overbezetting van 62,40 procent. 65 mensen slapen er op de grond. In de gloednieuwe gevangenis van Haren is er plaats voor 962 gedetineerden, maar daar zijn ‘maar’ 677 plekken bezet.

Rattenplaag

Maar plaatstekort is maar één aspect van het probleem. Het gaat ook over de toestanden in die overbevolkte gevangenissen. Denk maar aan de gevangenis van Sint-Gillis, waar ze met een rattenplaag zitten, die maar niet onder controle raakt.

LEES OOK. Gevangenen filmen enorme rattenplaag in Sint-Gillis: “We zijn nochtans geen grotere misdadigers dan die ‘gelukzakken’ in Haren”

Ons land is in het verleden dan ook al vaak veroordeeld door de Europese rechtbanken voor de mensonterende behandeling van de gevangenen. Maar de situatie dreigt wel steeds acuter te worden. Vanaf september scherpt Van Quickenborne de strafuitvoering voor kortere straffen nog wat aan. Als de rechter iemand een celstraf van meer dan zes maanden oplegt, dan zal die persoon die straf moeten uitzitten.

Vicieuze cirkel

Dat zal de druk op de gevangenissen alleen maar groter maken, geven ze op het kabinet van Van Quickenborne toe. “Op de korte termijn toch. Maar het is de enige manier om de vicieuze cirkel van het niet-uitvoeren van korte straffen en steeds zwaardere straffen die worden uitgesproken, te doorbreken. Dat hebben de Scandinavische landen in het verleden bewezen. En dat gaan wij nu ook doen. Met N-VA in de regering is dat nooit gelukt.”

Maar voor de oppositie is het duidelijk: Van Quickenborne schiet te kort. “De situatie is erger dan ooit”, zegt De Wit. “Al de extra capaciteit die er is bijgekomen, is nog het gevolg van beslissingen van zijn voorgangers. Denk maar aan de nieuwe gevangenissen van Haren en Dendermonde. De minister zette zwaar in op zijn detentiehuizen, maar die komen amper van de grond.” De teller staat op twee stuks van die kleinere halfopen instellingen: in Kortrijk en in Vorst. Er zouden er nog drie bijkomen. De regering wilde vijftien detentiehuizen deze legislatuur.

Huren in Nederland

Volgens De Wit moet de minister dan ook dringend een tandje bijsteken. “In het masterplan van zijn voorganger Koen Geens (CD&V) werden pistes voor nieuwe gevangenissen onderzocht zoals in Leopoldsburg. Of waarom niet gevangenisruimte huren in Nederland? De minister blijft liever ter plaatse trappelen.”

Van Quickenborne wijst erop dat de overbevolking van de gevangenissen al jaren hetzelfde is, ook toen N-VA in de regering zat. “Het is een chronisch probleem. Met bouwen alleen kom je er niet. De eerste plannen voor de nieuwe gevangenis in Dendermonde – die we nu geopend hebben – dateren van 2008. Belangrijker is inzetten op beter begeleiden in de gevangenis. Daardoor kunnen we voorkomen dat 70 procent van de gedetineerden hervalt nadat ze vrijgelaten zijn. In de Scandinavische landen ligt dat rond de 20 procent.”