Wat is het effect van de Italiaanse overwinstbelasting op de banken? "Dit is een moeilijke evenwichtsoefening"
De Italiaanse overheid heft een overwinstbelasting van 40 procent op de winsten die banken halen uit rentes. Waarom neemt het land nu die forse beslissing? En vanaf wanneer maakt een bedrijf overwinsten? Professor fiscaal recht Michel Maus (VUB) legt uit.
Wat heeft Italië exact beslist?
De basis van de belasting ligt bij de stijgende inflatie. "Die heeft ervoor gezorgd dat de Europese Centrale Bank de rente heeft opgetrokken waardoor banken een hogere vergoeding krijgen voor de leningen die ze uitreiken aan bedrijven en burgers", aldus Maus. "Tegelijk zien we in Europa ook dat de rente op spaarboekjes niet dezelfde stijging kent."
"Dat groot verschil zorgt ervoor dat banken veel meer winsten maken. Dat is niet naar de zin van de Italiaanse overheid, die de techniek van de overwinstbelasting gebruikt, waardoor de overwinsten, of overdreven winsten, worden afgeroomd."
Wat is overwinst?
Een van de grootste problemen bij een overwinstbelasting is definiëren wat een overwinst effectief is. "In Italië legt men daarvoor de rente-inkomsten van 2022 en 2021 naast elkaar. Als de netto-inkomsten van 2022 die van 2021 met meer dan 3 procent overschrijden, moeten de banken op de inkomsten boven die grenswaarde 40 procent belasting betalen." De maatregel zou de Italiaanse regering 2,2 miljard euro moeten opleveren.
Het is de bedoeling van de overheid om die centen terug te laten vloeien naar de burgers en dat wil men doen op twee manieren. "Enerzijds via een belastingverlaging en anderzijds door financiële steun voor de Italianen bij de aankoop van een eerste woonst."
Wat zal het effect zijn?
De belasting heeft een effect op de winstcijfers en dat is de beurs niet ontgaan. "We zien dat de waarde van de bankenaandelen meteen met gemiddeld 5 procent is gedaald. Dat is te begrijpen, want die overwinstbelasting zal ervoor zorgen dat de winsten van de banken met een aanzienlijk bedrag zullen dalen, waardoor de aandelen minder interessant worden voor beleggers", legt Maus uit.
"Dat is de moeilijke evenwichtsoefening als men met belastingen wil ingrijpen in de economie. De banken moeten begrip hebben voor het feit dat die overwinsten ethisch niet zo evident zijn en langs de andere kant moet de Italiaanse overheid beseffen dat ze door te hoge belastingen op te leggen de economie schade kan toebrengen."
Maus ziet dat de techniek van de overwinstbelasting aan een revival bezig is. "We hebben dat in het verleden al zien opduiken na grote crisissen, bijvoorbeeld WOII. Recent nog met de energiecrisis, toen ons land onder impuls van de Europese Unie een belasting heeft ingevoerd op de overwinsten van de energiebedrijven."
Hoe zit de situatie in België?
Ook bij ons is de discussie over een overwinstbelasting aan de gang, al ligt de invoering ervan niet op tafel. "De Belgische regering zal proberen de mensen aan te sporen hun centen te beleggen in staatsobligaties waar men een relatief hoge rente op zal toekennen. Zo wil men het geld richting investeringen in de overheid laten gaan en de banken aansporen om alsnog hogere rentes toe te kennen op spaarboekjes."