Opvallend hoge concentraties PFAS in zeelucht: "Nog niet gevaarlijk, maar wel zorgwekkend"
In onze Belgische zeelucht zitten opvallende hoge concentraties PFAS, mogelijk zit er aan zee zelfs meer PFAS in de lucht dan in de stad. Dat blijkt uit een eerste verkennende studie van de Vlaamse onderzoeksinstelling VITO. "Gevaarlijke concentraties zijn er nog niet, maar ik ben wel bezorgd", zegt Hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie uit Amsterdam aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, Jacob De Boer in "De ochtend".
De onderzoekers van VITO hebben op twee locaties in Knokke-Heist, in Zoute en Duinbergen, de concentraties PFAS in de lucht gemeten. Die lucht hebben ze vergeleken met de stadslucht van Borgerhout en de landelijke lucht in Dessel. Wat bleek? Aan zee lagen de waarden opvallend hoger dan in de andere twee gebieden.
Het gaat voor alle duidelijkheid om een verkennende studie op slechts twee meetpunten. VITO vraagt dan ook voor meer en diepgaander onderzoek voor er echte conclusies kunnen worden getrokken. Ook professor aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, Jacob de Boer, pleit daarvoor.Â
Wat zijn PFAS?
PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) zijn chemische stoffen die niet of nauwelijks natuurlijk afbreekbaar zijn, sommige schadelijker dan andere. Ze blijven dus in het milieu en in ons lichaam aanwezig. Het zijn synthetische stoffen die in de chemische industrie worden geproduceerd en dus niet van nature aanwezig zijn in ons milieu.Â
Vaak worden ze gebruikt voor het waterdicht maken van producten zoals regenjassen, of als vet- of vuilafstotende laag, bijvoorbeeld bij pannen.
Vooral PFOS, één soort van PFAS, is bekend sinds het 3M-schandaal in Zwijndrecht, maar PFAS is een hele "familie" van chemische stoffen.  Lees er meer over in dit artikel.
PFAS in zeeschuim
Het onderzoek is opvallend, al is De Boer niet helemaal verrast. Hij ziet gelijkaardige resultaten in internationale studies. "In de bodem van de kust van Noorwegen zijn hogere waarden PFAS gemeten. Ook in de duinen langs de Nederlandse kust, bijvoorbeeld op de Waddeneilanden, liggen de PFAS-waarden hoger dan in het binnenland, terwijl daar eigenlijk geen PFAS-bron zou zijn."
Een mogelijke verklaring ziet De Boer in het zeeschuim. "Er zijn experimenten gedaan om te kijken hoe je PFAS kan verwijderen uit afvalwater. Daaruit bleek dat als je lucht door water borrelt, PFAS binnen een paar minuten bovenaan zit. We vermoeden dat dit proces zich ook op zee afspeelt. De wind blaast PFAS dan richting de kust."
Een verkennende studie van VITO toonde al aan dat er PFAS zit in het zeeschuim. Bij de meeste metingen ging het om lage waarden, maar bij een meting in mei 2022 werden ook vrij hoge PFAS-waarden gemeten. "Ook in Australië hebben ze daarin hogere waarden gemeten", zegt De Boer.
Nog niet gevaarlijk, wel zorgwekkend
Echt gevaarlijke concentraties zijn er echter nog niet, vertelt hij. "We hebben het nog niet over gezondheidsproblemen. Je kunt nog langs de zee lopen. Laat de mensen niet te gauw denken dat het ongezond is."
Toch is De Boer bezorgd. Hij ziet deze recente bevindingen als een signaal dat we hier meteen iets aan moeten doen. "PFAS is een stof die niet afbreekt. Die blijft dus gewoon hangen. Hoe meer je produceert, hoe meer er in het milieu bijkomt. Dus op een gegeven moment gaat het wel te veel worden."
De Boer pleit daarom voor een productiestop. PFAS is tenslotte wijdverspreid. De Boer werkt voor de Verenigde Naties aan een monitoringprogramma dat in allerlei gebieden kijkt naar de PFAS-concentraties. "We zien het ook in kleine eilanden in de Stille Oceaan."
Europa wil daarom de productie en het gebruik van zo'n 10.000 verschillende PFAS-chemicaliën verbieden, maar de chemische industrie verzet zich daar tegen. Er zouden nog te weinig alternatieven zijn. "Ik hoop dat de Europese Commissie het been stijf houdt, want het is van zo'n groot belang dat er niet nog meer PFAS bijkomt. Het is toch gek dat we ons nu afvragen of de zeelucht nog gezond is", besluit De Boer.Â