‘Deze studie toont aan dat er iets veranderd is in het lichaam van longcovidpatiënten’: wetenschappers boeken doorbraak

Voor de meeste mensen is corona allang een verdrongen herinnering aan de periode waarin ons leven maandenlang op pauze stond. Maar voor de duizenden patiënten met long covid, zoals Ineke Ceusters (45), is er van enige ‘relance’ nog steeds geen sprake.

In februari werd ze voor de tweede keer besmet met het coronavirus. Ze was er twee weken goed ziek van, maar werd vooral ongerust toen ze tot weken na haar besmetting oververmoeid bleef. “De dokter zei me dat het waarschijnlijk postvirale vermoeidheid was. Toen mijn klachten bleven aanhouden, werd gesuggereerd dat ik mogelijk een burn-out had. Dat was frustrerend, want ik heb als psycholoog zelf ervaring in het begeleiden van patiënten met burn-out. Ik wist duidelijk dat er iets anders aan de hand was.”

Tot op vandaag blijven haar klachten heel uiteenlopend. “Autorijden lukt nog steeds niet, ik kan ook moeilijk prikkels verdragen. Meer dan deeltijds werken zit er niet in. En als ik mijn kinderen met de elektrische bakfiets naar het park breng of gewoon iets in de stad ga eten, moet ik daar twee dagen van bekomen.”

Het is een puzzel die artsen en onderzoekers in de hele wereld tot op vandaag niet kunnen oplossen: hoe kan een milde virusinfectie bij zoveel patiënten tot maanden later tot de meest uiteenlopende gezondheidsklachten leiden? “Een belangrijke hypothese is dat er in het immuunsysteem van de patiënten iets ontregeld is”, zegt intensivist, onderzoeker en expert klinische voeding Elisabeth ­De Waele, die in het UZ Brussel een project leidt naar de rol van voeding bij longcovidpatiënten. “Als we een ernstige corona-infectie zien als een uitslaande brand in het lichaam, dan lijkt het bij longcovid­patiënten een vuurtje te zijn dat steeds blijft smeulen.”

Een nieuw onderzoek van Nederlandse onderzoekers van het Amsterdam UMC, dat eind juli verscheen in medisch tijdschrift The Lancet, licht een tip van de sluier van wat er misloopt bij longcovidpatiënten. Toen immunoloog Rene Lutter met zijn collega’s de organen van overleden covidpatiënten onder de microscoop bestudeerden, vonden ze overal een grote hoeveelheid van het enzym IDO-2 terug. “Het broertje daarvan, IDO-1, bestudeer ik al langer in mijn astma-onderzoek. Maar tussen die enzymen is er wel een verschil: IDO-1 wordt door het lichaam aangemaakt en verdwijnt daarna weer, terwijl IDO-2 aanwezig blijft.”

In 2021 stelden de onderzoekers al vast dat bij overleden covidpatiënten het enzym IDO-2 de productie in gang zette van giftige stoffen die de cellen zo aantasten dat ze niet meer goed functioneren of afsterven. Dus gingen de onderzoekers - in hun vrije tijd en zonder subsidies - ook bij longcovidpatiënten kijken of IDO-2 een rol kon spelen. Hun nieuw onderzoek laat iets merkwaardig zien: bij longcovidpatiënten zet IDO-2 aan tot de productie van een andere stof die op zijn beurt tot meer IDO-2 leidt, waardoor de lichaamscellen aangetast worden. “Het proces houdt zichzelf in stand, en dat kan dus aantonen waarom die klachten ook blijven aanhouden.”

Rol van voeding

Het onderzoek van de Nederlandse onderzoekers, op basis van bloedanalyses bij vijftien longcovidpatiënten, moet uiteraard nog herhaald worden door andere onderzoeksgroepen. Toch zijn de bevindingen volgens Elisabeth De Waele ‘hoopgevend’. “Deze studie toont in elk geval aan dat er iets veranderd is in het lichaam van longcovidpatiënten, en dat kan hen de nodige erkenning geven.”

Die erkenning is iets wat veel longcovidpatiënten tot op vandaag missen. “Het is heel moeilijk om uit te leggen wat deze aandoening met je doet”, zegt Karl De Rycke (47), die het boek ‘Bergaf Bergop: Hoe long covid mijn leven op pauze zet’ schreef. Hij had een drukke job als socialmediamanager voor nieuwsmedia en was een geoefend fietser, tot hij in februari vorig jaar besmet werd. Tot op vandaag heeft hij maar een fractie van de energie die hij had. “Op dit moment heb ik weer een terugval. Ik ben net bijna flauwgevallen in het revalidatiecentrum, omdat ik ocharme anderhalve kilometer gefietst had.”

Sinds oktober volgt hij ergotherapie in een revalidatiekliniek. Daarnaast is hij in behandeling bij De Waele. “We zien dat veel patiënten, net als bij kanker, de reflex hebben om bij een diagnose over te schakelen op heel gezonde voeding. Dat is begrijpelijk, maar soms zien we dat ze daardoor te weinig koolhydraten binnenkrijgen voor de energie die ze verbruiken. Door hun voeding aan te passen, geven we hun lichaam betere kansen om te herstellen.” Mede daardoor kan De Rycke nu alweer een kwart van de tijd werken.

Toch zit er voor longcovidpatiënten pas echt grote verbetering in als ook de oorzaak van hun gezondheidsklachten aangepakt kan worden. Rene Lutter wil daarom volgend jaar onderzoeken of hij met een kankermedicijn de productie van IDO-2 kan stoppen. De Waele start eind dit jaar haar eigen onderzoek om na te gaan wat misloopt in de mitochondriën van longcovidpatiënten. “De wetenschap staat zeker niet stil. Dit jaar kwamen er al 5.900 papers over long covid bij, en de kwaliteit wordt steeds beter. We begrijpen steeds beter hoe we deze aandoening kunnen aanpakken.”