Hiphop viert 50e verjaardag: hoe het genre evolueerde van feestmuziek in arme wijken tot mainstreamhits

Het ontstaan van een muziekgenre koppelen aan één moment en één plek lijkt misschien vreemd, maar in het geval van hiphop is er één duidelijk moment waarop de muzikale kiem is gelegd. "In een onooglijk appartementsblok in de New Yorkse wijk The Bronx is het gebeurd: meer bepaald aan 1520 Sedgwick Avenue, in de ontspanningsruimte van een gebouw met meer dan 100 woningen", vertelt Babette Moonen (Radio 1). "Alleen hadden de mensen die erbij waren geen flauw benul dat ze eigenlijk op het allereerste hiphopfeestje waren."

"De kiem voor hiphop is trouwens gelegd door een vrouw: Cindy Campbell die een "back to school"-party organiseerde in aanloop naar het nieuwe schooljaar. De bedoeling van die benefiet was om geld in te zamelen, voor alle arme gezinnen in de buurt. Cindy nodigde haar broer Clive uit om wat plaatjes te komen draaien als dj Kool Herc. Disco was toen het dominante muziekgenre, maar hij deed er iets heel anders mee: en zo was de hiphop geboren."

Hoe vorm je disco dan om tot hiphop? Door stukjes uit bestaande nummers eindeloos te herhalen, scratchen en verbouwen tot ze een ander ritme krijgen. "Zo ontstaan uit twee verschillende disconummers, waaruit de "breaks" aan elkaar worden geplakt, de zogenoemde "breakbeat" waarop je prima kan dansen. Zo was niet alleen een nieuw muziekgenre geboren, maar ook een bijhorende dansstijl: breakdance."

Hiphop is ontstaan als feestmuziek in een context van armoede. "In The Bronx had niemand geld om naar de populaire discofeestjes van dat moment, vol glitter and glamour, in de andere wijken New York. Maar mensen hadden wel zin om te feesten en dat gebeurde op gratis straatfeesten, zogenoemde "block parties", met nieuwe muziek, waarin herkenbare stukjes zaten uit disconummers. Via die nieuwe muziek konden ze zichzelf uitdrukken: wij horen er niet helemaal bij, maar toch willen we ons amuseren. De eerste radiohit binnen het genre, "Rapper's Delight" van The Sugarhill gang" uit 1980, is eigenlijk gebaseerd op een stukje "Good times" van Chic".

Muzikaal bestaat hiphop uit enkele vaste elementen. "Je hebt de dj, die een bepaalde beat speelt, die in de beginperiode gebaseerd was op ritmes uit disconummers. Daar komt dan een rapper of MC bij, om het volk op te hitsen en teksten te brengen op het ritme. Omdat de typische "breakbeats" uit de hiphop zich goed lenen om op te dansen, is er een nieuwe dansstijl ontstaan: de breakdance. En als vierde element is er dan de hele graffiticultuur, die een verlengstuk is van het straatgegeven in hiphop."

Hoewel hiphop van oorsprong een vrolijk genre is van feestmuziek zijn de teksten dat zeker niet altijd. "Hiphop was in de beginperiode een manier om sociale ongelijkheid aan te klagen. Op zich is dat een gekke spreidstand: het is het genre waarop je het best kan dansen, terwijl er tegelijk over zware thema's als racisme, discriminatie en seksisme wordt gezongen. Luister maar naar "The message" van Grandmaster Flash uit 1982, wat het dagelijkse leven in een armoedige wijk beschrijft."

Als genre in de marge is hiphop uitgegroeid tot hét muziekgenre van het moment. "Veel popartiesten nemen tegenwoordig een rapper onder de arm. Uit onderzoek blijkt ook dat hiphop binnen de bredere populaire cultuur het meest invloedrijke muziekgenre is. Denk maar aan de sneakercultuur, die heel nauw verbonden is met hiphop, de evolutie van graffiti naar streetart allerhande en allerlei woorden en zinnen die in ons taalgebruik geslopen zijn. Ook de associatie met armoede is verdwenen: denk maar aan artiesten die graag uitpakken met blingbling. En in de lijst van de rijkste artiesten ter wereld staat onder meer rapper Eminem."

Conclusie: hiphop is geëvolueerd naar muziek van iedereen voor iedereen. "Het genre is opengebroken, omdat een diverse groep van mensen een manier heeft gevonden om zich uit te drukken op beats. Je moet niet kunnen zingen om hiphop te maken: ook dat is drempelverlagend. Als je luistert naar Belgische artiesten als Zwangere Guy en Brihang: veel discobasis zit er niet meer in die beats. Maar zij tonen wel dat je van alles een beat kan maken en alles waar je mee zit op die beat kan vertellen."