Twee F-16’s van de Nederlandse luchtmacht zijn maandagochtend om 7.19 uur moeten opstijgen. Twee Russische bommenwerpers hadden zich in NAVO-verantwoordelijkheidsgebied begeven en vlogen richting het verantwoordelijkheidsgebied van Nederland. Uiteindelijk kon de Deense luchtmacht eerst ingrijpen en de Russische gevechtsvliegtuigen opnieuw richting Rusland begeleiden. De Nederlandse gevechtsvliegtuigen bleven paraat om hun verantwoordelijkheidsgebied te bewaken, maar konden zonder ingrijpen weer terugkeren naar Vliegbasis Volkel, ten oosten van 's-Hertogenbosch.

“We hoeven niet te vrezen voor een escalatie”, aldus Majoor Ter Horst-Delstra. “Het gebeurt wel eens dat er wordt overgevlogen ter verkenning, bijvoorbeeld, zoals we dit geval ook kunnen omschrijven. Op zich is het luchtruim van iedereen, maar de piloot moet contact blijven houden met de luchtverkeersleiding. Dat was in dit geval niet aan de orde, dus werd er een Quick Reaction Alert uitgestuurd.”

Quick Reaction Alert

Die ‘Quick Reaction Alert’ werd afgekondigd om 7.19 uur maandagochtend en houdt in dat jachtvliegtuigen 24 op 7 paraat staan om binnen enkele minuten te reageren bij schendingen van het luchtruim. Volgens de Nederlandse Defensie gebeurt zo’n QRA niet vaak, maar het incident van maandag toont “wel het belang van snelle inzetbaarheid aan”.

“We ondernemen niets afzonderlijk en zijn steeds in overleg met de NAVO-landen”, legt majoor Ter Horst-Delstra verder uit. “Op het moment van de onderschepping waren de Russische vliegtuigen nog op Deens verantwoordelijkheidsgebied en konden de Denen hen onderscheppen. Op zich gebeurt er dan niets speciaals. Er wordt contact gemaakt met de andere piloten en dan worden zij terug begeleid naar – in dit geval – Russisch grondgebied. Aan de Noorse grens werden ze dan eerst overgedragen aan de Noorse luchtmacht, die hen dan verder begeleidde tot aan de Russische grens.”

“Luistert hij niet...”

Zo’n interventie wordt ook wel een scramble genoemd. Voor piloten is een QRA een bekend corvee, maar een echte scramble eerder een zeldzaamheid. Piloten zijn permanent stand-by en wanneer de bel weerklinkt moeten ze als de bliksem naar hun bewapende toestel om op te stijgen.

Eens in de lucht naderen gevechtsvliegtuigen het onbekende toestel en proberen de piloten contact te maken via de internationale frequentie. Zo proberen ze het vliegtuig opnieuw richting gebied van herkomst te begeleiden. “Krijg je geen reactie, dan ga je voor hem vliegen terwijl je maat erachter blijft”, vertelt oud-piloot Jouke Eikelboom aan De Telegraaf. “De voorste maakt een wingrock. Je wiebelt met je vleugels, en draait langzaam weg om duidelijk te maken dat hij mee moet naar het dichtstbijzijnde vliegveld. De eerste keer dat ik dat meemaakte, was dat naar Leeuwarden. Luistert hij niet, dan mag je een waarschuwingsschot lossen langs de romp. Daarvoor hadden we speciale lichtspoormunitie aan boord, zodat de bemanning van de andere kist duidelijk ziet dat we schieten.”

Maar voorafgaand zijn er nog enkele procedures die gevolgd moeten worden, maakt majoor Ter Horst-Delstra duidelijk. Al wil hij daar verder niet over uitweiden. “Dat is confidentiële informatie”, is de majoor stellig. “In het alleruiterste geval kan er ingegrepen worden, maar dat is echt het allerlaatste en dat wil niemand. Een vliegtuig aan de grond zetten doen we eigenlijk ook niet. Mocht dat toch voorvallen, dan zijn er eveneens procedures die gevolgd moeten worden, maar ook daar kan ik niets over kwijt.”

Samenwerking België-Nederland

België en Nederland zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de bewaking van het luchtruim van de Benelux-landen. Ze wisselen elkaar om de zoveel weken af. Er staan altijd twee F-16’s klaar voor die taak. In Nederland gebeurt dit vanop de vliegbasis Leeuwarden of Volkel, in België is dat in Florennes of Kleine Brogel. Sinds april staat Nederland in voor de bewaking.