De "nieuwe vrouw" in beeld: ontdek Yvonne Serruys, de "Belgische Camille Claudel"  

In 1873, 150 jaar geleden dus, werd Yvonne Serruys geboren in Menen in West-Vlaanderen, op de grens met Frankrijk. Menen zet Serruys tot december in de kijker met een tentoonstelling. Er is ook een boek over haar verschenen van Marjan Sterckx, hoofddocent kunstwetenschappen aan de UGent.

"Er is – ook internationaal – groeiende aandacht voor vrouwelijke kunstenaars en we hopen dat Yvonne Serruys ook mee opgepikt wordt", zegt Marjan Sterckx in "De ochtend" op Radio 1.

Toen Yvonne Serruys in 1953 overleed, schonk ze alles uit haar atelier aan haar geboortestad Menen. Het grootste deel van haar leven bracht ze wel door in Parijs, "waar ze tot haar dood is blijven wonen, waar ze carrière maakte, jaarlijks tentoonstelde en veel erkenning genoot".  

Het begon met schilderen voor Yvonne Serruys. Ze was wellicht de eerste leerling van Emile Claus en volgde zijn luministische stijl, met veel aandacht voor licht. In Brussel ging ze in de leer bij Georges Lemmen, bij wie ze experimenteerde met het pointillisme. "Dat lag haar niet helemaal. Kort daarna is ze beginnen te beeldhouwen. Haar eerste werken verwijzen wat naar Auguste Rodin, de grootmeester van de Franse beeldhouwkunst op het eind van de 19e eeuw."

Er zijn ook links met Camille Claudel, leerlinge en maîtresse van Auguste Rodin, die tragisch eindigde in een psychiatrische instelling. "Serruys en Claudel hebben elkaar gekend. Ze waren kortstondig buurvrouwen in Parijs, op het Ile Saint-Louis; ze hebben samen tentoongesteld, zijn door de pers meermaals in één adem genoemd. In sommige werken van Serruys zitten ook referenties aan beelden van Claudel", zoals enkele beeldengroepen die te zien zijn in Menen.

Yvonne Serruys stelde tentoon, had een eigen atelier. En dat in een tijd waar het zeker niet evident was om als vrouw te beeldhouwen. "Beeldhouwkunst werd toen – en zelfs soms nu nog – gezien als een mannelijke stiel, geassocieerd met ruw, vuil en stoffig kapwerk, waar veel kracht voor nodig was. Daar zijn zeker kanttekeningen bij te maken, want velen hebben in klei gewerkt. Het werd niet gezien als een gepast métier voor een vrouw."

Serruys was een vrouw van haar tijd, in haar werk en haar opvattingen. Na de Eerste Wereldoorlog verandert haar stijl en krijgt ze interesse voor "de nieuwe vrouw", "la femme nouvelle" die almaar zichtbaarder wordt, verduidelijkt Marjan Sterckx. "Een vrouw die zich emancipeert: geen korset meer draagt, sport, fietst, met de auto rijdt, rookt. De vrijgevochten vrouw die zich vrij wil voelen op lichamelijk vlak. De vrouw die gaat zwemmen in badkostuum." Het waren de jaren twintig: "De rokken en de haren werden korter." 

Die nieuwe vrouwen bracht Yvonne Serruys letterlijk in beeld: naakte jonge vrouwen in spontane houdingen, het haar in een bob. Tegelijk ontwierp ze honderden decoratieve objecten in glas(pasta). Nog voor de Eerste Wereldoorlog maakte ze twee monumentale beeldengroepen voor de Parijse openbare ruimte. In de jaren 20 en 30 kwamen daar nog opdrachten voor publieke monumenten bij, in België, Frankrijk en Tunesië, en enkele kunstintegratieprojecten, allemaal in art-decostijl.  

"Serruys was geen revolutionaire, rebelse kunstenares, maar ze was wel progressief, zowel in haar werk als in haar geschriften. Ze kwam uit de katholieke, rijke burgerij en het is toch wel verrassend wat ze dacht en neerschreef in haar memoires, die ze wilde publiceren. Haar opvattingen over lichamelijkheid of huwelijkstrouw waren best wel progressief. Ze was zelf ook een "femme nouvelle", in de eerste plaats omdat ze het beroep van beeldhouwster heeft gekozen", besluit Marjan Sterckx.