Ambtenaar die de overheid voor miljoenen oplichtte, mag weer aan de slag: ‘Gat in de wetgeving’

In oktober 2015 klopt Els* (een schuilnaam), jarenlang ambtenaar bij de FOD Financiën, aan bij grote baas Hans D’Hondt. Ze wil een ernstig probleem aankaarten bij de NUOD Financiën, een aftakking van de onafhankelijke vakbond Nationale Unie van Openbare Diensten (NUOD), waar zij ook lid van is. De organisatie wilde erkend worden als ‘representatieve vakbondsorganisatie’, waardoor het ook meer subsidies zou krijgen. Maar om dat te bereiken, zou de NUOD Financiën haar ledenaantal vervalst hebben.

Dat ging zo in z’n werk: enkele leden aan de top van de vakbond krikte de aantallen kunstmatig op door bankoverschrijvingen te doen vanuit verschillende postkantoren. “Ze haalden cash geld van de rekeningen en stortten dat opnieuw via zogenaamde transitrekeningen, met de naam van nieuwe leden in de beschrijving”, vertelt Els anoniem aan Het Laatste Nieuws.

“Telkens 153 euro. Zo leek het alsof de nieuwe vakbondsleden hun inschrijvingsgeld betaalden, maar in werkelijkheid viel niet te achterhalen wíe de overschrijving maakte. Ze deden dat bewust in postkantoren, om het zo anoniem mogelijk te maken.” Maar die ‘nieuwe leden’ waren vaak geen lid van de vakbond óf hadden hun lidgeld niet zelf betaald.

Eind september 2015 wist Els dat ze aan de alarmbel moest trekken, na een gesprek in Brussel met de top van de vakbond. “Ze wilden dat ik een blanco document tekende. Daarin stond dat ik op de hoogte was van wat er gebeurde en dat ik akkoord ging. Ik heb meteen mijn ontslag gegeven bij de vakbond en heb een afspraak gemaakt bij de directie van de FOD Financiën.” Na de melding van Els startte het gerecht een onderzoek.

Aan de bankgegevens van de vakbond konden de speurders zien dat er honderden overschrijvingen waren gebeurd. Soms stortten ze op hetzelfde moment verschillende keren vanuit hetzelfde postkantoor. Op die manier kwam het aantal leden op 2.835 te staan, terwijl het er in werkelijkheid maar 1.940 waren.

In beroep

De rechtbank van Antwerpen vervolgde in totaal acht leden van de NUOD Financiën en een achterliggende vzw, Modus Vivendi, die gelegen is in Brussel. Die werd gebruikt om vakbondspremies uit te betalen. De ledenlijsten vervalsen stond volgens de rechtbank gelijk aan schriftvervalsing. Ook was er sprake van oplichting, omdat de vakbond onterecht subsidies heeft ontvangen en de leden onterecht dienstvrijstellingen hebben gekregen. Het is niet duidelijk hoeveel geld precies de vakbondsafgevaardigden zichzelf zouden hebben uitbetaald.

Volgens het Openbaar Ministerie zou er in totaal bijna 1,5 miljoen euro aan loon zijn uitbetaald voor de vaste vakbondsafgevaardigden en nog eens meer dan 3 miljoen euro loon voor de vrijgestelde vakbondsafgevaardigden. In totaal gaat het dus om miljoenen aan onrechtmatig verkregen overheidsgeld die bij de vakbondslui terecht kwamen. De rechtbank kon die miljoenen aan loon niet reconstrueren, maar oordeelde uiteindelijk wel dat er voor 440.000 euro aan subsidiefraude gepleegd.

In 2021 werden uiteindelijk vijf van de acht vakbondsleden schuldig verklaard, drie kregen 15 maanden cel met uitstel. Opvallend: ook Els werd veroordeeld tot het terugbetalen van de onterecht ontvangen subsidies, omdat ze al in 2014 op de hoogte was van de oplichting, klinkt het. “Maar ik wilde eerst zeker zijn van de oplichting, daarna heb ik de FOD meteen verwittigd. Zodra ik zekerheid had van de oplichting, heb ik de directie verwittigd. Misschien was ik wel naïef, maar het was ook een drukke periode en het ging aan me voorbij.”

Els ging - net als de drie leden die veroordeeld werden tot een gevangenisstraf - in beroep. Een uitspraak volgde uiteindelijk in juni van dit jaar: de gevangenisstraf werd verlaagd naar één jaar met uitstel. Els werd vrijgesproken van alle feiten.

‘Gat in de wet’

De meeste vakbondsleden zijn inmiddels met pensioen, twee van hen zijn zelfs al overleden. Maar één van de veroordeelden met een voorwaardelijke celstraf, A. M., werd ontslagen door de FOD. Tegen die beslissing stapte hij naar de Raad van State, en daar kreeg hij onlangs gelijk. Het ontslag was onterecht, oordeelde de Raad, omdat de juiste procedure niet werd gevolgd. Uit het verslag van de Raad van State blijkt dat de FOD sneller de feiten had moeten onderzoeken om actie te ondernemen. “De strafzaak is gestart op 19 oktober 2017", valt er te lezen. Twee jaar na de eerste melding.

De FOD Financiën wenst niet op de zaak te reageren, maar in het verslag van de Raad van State valt te lezen dat ze vóór de start van het strafonderzoek nog niet voldoende op de hoogte waren van de feiten om een tuchtonderzoek te starten.

Johan Lippens van het ACV volgt het dossier mee op en spreekt van een mogelijk gat in de wetgeving. “Op het ogenblik dat de feiten bekend werden, stond in de regelgeving dat de administratie een strafonderzoek moest afwachten vóór ze een tuchtonderzoek mocht instellen. De FOD heeft daar 6 maanden de tijd voor, voor die mogelijkheid verjaart. Maar in 2016 is de wet aangepast: nu moet men die tuchtprocedure meteen opstarten.”

“De Raad van State oordeelt dat de FOD - volgens de huidige wetgeving - meteen een tuchtonderzoek had moeten starten”, gaat Lippens verder. “Er is ook geen overgangsmaatregel voorzien voor feiten die vóór 2016 plaatsvonden, waardoor er sowieso geen tuchtonderzoek kon plaatsvinden. De FOD Financiën is opgelicht, ze heeft kennis van het vonnis en wil actie ondernemen, maar zit vast door de wetgeving. En dus kan die man gewoon weer aan de slag.”

De ambtenaar in kwestie heeft niet gereageerd op een contactverzoek.