Nieuw bloedonderzoek: ‘We wisten dat pfas ruimschoots verspreid zitten in Vlaanderen. Maar zulke uitschieters vinden we heel alarmerend’

In totaal lieten 140 mensen, inwoners uit de gemeenten Ronse, Kruisem, Kortemark, Oostende en Stabroek, zich testen in het onderzoek van vzw Climaxi. Driekwart van hen heeft pfas-gehaltes in het bloed die een gezondheidsrisico inhouden. Dat betekent dat de waarden hoger liggen dan de door Europa vastgelegde gezondheidsgrens van 6,9 microgram per liter. Bij elf van hen schoten de waarden zelfs boven de 100 microgram per liter.

“Dat is zorgwekkend, want vanaf 100 microgram per liter kunnen er echt effecten op het immuunsysteem zijn”, zegt professor toxicologie Jacob de Boer (Vrije Universiteit Amsterdam), die de resultaten mee analyseerde. “Dat is het neveneffect van pfas waar wetenschappers zich het meeste zorgen over maken.”

Nog hogere waarden van pfas in het bloed kunnen de zwangerschap verstoren, de cholesterol verhogen, de schildklierwerking versnellen of vertragen, of zelfs nier- en teelbalkanker veroorzaken. Mensen die dichtbij industrie of stortplaatsen wonen waar veel pfas-vervuiling is, hebben doorgaans de hoogste waarden in hun bloed, zeker als ze ook eieren en groenten uit de eigen tuin eten of putwater gebruiken om te drinken of te koken.

Probleem-Ronse

Ook per gemeente zijn er verschillen. “Het grootste probleem zit echt in Ronse”, zegt de Boer. “Daar zijn al hoge concentraties in de grond gevonden. Maar nu zien we dus dat de mediaan van pfas-waarden op 76 microgram per liter ligt, met uitschieters tot 351 microgram per liter. Dat is heel ver boven de norm.”

In Ronse werden ook nog acht arbeiders die werken in twee textielfabrieken, Associated Beavers en Utexbel, getest. Zeven onder hen toonden te hoge waarden in hun bloed. Ook in Kruisem, Kortemark, en Oostende ligt de mediaan onder de geteste inwoners te hoog. In Kruisem werden er bij twee mensen zelfs waarden tot honderdtwintig keer groter dan de Europese norm gevonden.

Het is de eerste keer dat ook groepen van mensen buiten Antwerpen in een onderzoek getest worden op pfas-waarden in hun bloed. Momenteel organiseert de Vlaamse overheid immers alleen zo’n grootschalig bloedonderzoek in de zone rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht. Je individueel laten testen bij de dokter kan, maar dat kost tussen 60 en 200 euro.

Climaxi eist daarom dat het Agentschap Zorg en Gezondheid dat onderzoek uitbreidt naar alle andere no-regretzones. Dat zijn zones waar de bewoners al extra voorzorgsmaatregelen moeten nemen om de blootstelling aan pfas te proberen beperken. De klimaatorganisatie wil dat zulke screenings terugbetaald worden of gratis zijn. Daarnaast eist ze dat de overheid no-regretmaatregelen beter communiceert en de sanering van vervuilde sites versnelt.

“We wisten al dat pfas ruimschoots verspreid zitten in Vlaanderen”, zegt Filip De Bodt van vzw Climaxi. “Maar dat we uitschieters vinden van 300 tot 800 microgram per liter in het bloed, vinden we heel alarmerend. Zeker als we de uitslagen vergelijken met de traagheid waarop een aantal overheden in actie komen. Dit is gesubsidieerde vergiftiging van de bevolking.”