De immense tol van de oorlog: al bijna een half miljoen Oekraïense en Russische soldaten gedood of verwond, schatten Verenigde Staten

Het totale aantal Oekraïense en Russische soldaten dat is gedood of verwond sinds het begin van de oorlog in Oekraïne 18 maanden geleden nadert de 500.000. Dat zeggen Amerikaanse functionarissen. Ze waarschuwen evenwel dat het moeilijk blijft om goede schattingen te maken omdat Moskou systematisch te lage aantallen oorlogsslachtoffers en gewonden aan Russische kant rapporteert en Kiev geen officiële cijfers bekendmaakt. Ze stellen echter dat er dit jaar meer militairen sneuvelen in Oost-Oekraïne en dat er nog steeds bijzonder veel doden vallen nu het bijna drie maanden oude tegenoffensief aanhoudt.

Het aantal Russische militaire slachtoffers nadert de 300.000, zeggen de functionarissen. Het aantal omvat 120.000 doden en 170.000 tot 180.000 gewonden. De Russische cijfers liggen hoger dan de Oekraïense; volgens de functionarissen zijn er aan Oekraïense kant bijna 70.000 doden en 100.000 tot 120.000 gewonden gevallen. Maar er staan bijna drie keer zoveel Russen als Oekraïners op het slagveld, en Rusland heeft een grotere bevolking waaruit het rekruten kan putten om zijn gelederen aan te vullen. Oekraïne beschikt volgens analisten over zo’n 500.000 manschappen, inclusief die actieve dienst, reservetroepen en paramilitaire troepen. Rusland heeft 1.330.000 militairen in actieve dienst, reserve- en paramilitaire troepen - de laatste categorie bestaat voornamelijk uit leden van de Wagner-groep.

De laatste publieke schatting van de regering Biden van het aantal slachtoffers kwam in november, toen generaal Mark A. Milley, de voorzitter van de Joint Chiefs of Staff, zei dat er aan beide kanten meer dan 100.000 soldaten gedood of verwond waren sinds het begin van de oorlog in februari 2022. Privé zeiden functionarissen echter dat dit aantal dichter bij de 120.000 lag.

Dit cijfer steeg in de winter en lente, toen de twee landen de oostelijke stad om Bachmoet streden. Wekenlang werden honderden soldaten per dag gedood of verwond, aldus Amerikaanse functionarissen. De Russen leden zware verliezen, maar de Oekraïners evenzeer, totdat de stad in mei ondanks alle inspanningen toch viel.

Gecombineerde wapenmanoeuvres

De eerste weken van het Oekraïense tegenoffensief deze zomer waren bijzonder moeilijk voor Kiev. In de beginfase hadden de in het Westen getrainde Oekraïense troepen moeite om “gecombineerde wapenmanoeuvres” uit te voeren, een gevechtsmethode waarbij infanterie, pantserwagens en artillerie samen worden ingezet in gesynchroniseerde aanvallen.

Oekraïense troepen probeerden aanvankelijk door de ingegraven Russische linies te breken met gemechaniseerde gecombineerde wapenformaties. Uitgerust met geavanceerde Amerikaanse wapens liepen de Oekraïners desondanks vast in dichte Russische mijnenvelden onder constante beschietingen van artillerie en helikopters.

In de eerste twee weken van het tegenoffensief werd volgens Amerikaanse en Europese functionarissen liefst 20 procent van het wapentuig dat Oekraïne naar het slagveld stuurde beschadigd of vernietigd. Daaronder ook enkele van de westerse tanks en pantserwagens van superieure kwaliteit waarop de Oekraïners rekenden om de Russen terug te dringen.

Nog belangrijker is dat duizenden troepen werden gedood of verwond. Een hoge Amerikaanse functionaris erkent het hoge aantal Oekraïense slachtoffers, maar zegt dat gecombineerde wapenmanoeuvres “heel, heel moeilijk” zijn. Hij voegt eraan toe dat de Oekraïense troepen de afgelopen dagen door de eerste ringen van Russische verdediging zijn gebroken.

In de afgelopen weken heeft Oekraïne zijn tactiek op het slagveld veranderd en kiest het zoals voorheen voor om Russische troepen uit te putten met artillerie en langeafstandsraketten. Amerikaanse functionarissen maken zich zorgen dat dit de kostbare Oekraïense munitievoorraden zal uitputten, wat Rusland ten goede zou kunnen komen en Oekraïne benadelen in een uitputtingsslag. Maar Oekraïense bevelhebbers hebben besloten dat de ommezwaai het aantal slachtoffers zal verminderen en hun frontlijngevechtsmacht in stand zal houden.

Amerikaanse functionarissen zeggen te vrezen dat Oekraïne nu te zeer focust op het vermijden van verliezen, wat een van de redenen is dat het land voorzichtig is met het doorzetten van het tegenoffensief. Bijna elk groot offensief tegen ingegraven Russische verdedigers die beschermd worden door mijnenvelden zou leiden tot enorme verliezen.

Het aantal doden en gewonden weerspiegelt de hoeveelheid dodelijke munitie die door beide partijen wordt gebruikt. Wekelijks worden duizenden kogels afgevuurd, tanks beuken in op gebouwen, overal liggen landmijnen en drones zweven boven de grond om troepen onder hen uit te schakelen.

De cijfers wijzen ook op een gebrek aan snelle medische zorg aan het front. Gewonde soldaten zijn steeds moeilijker te evacueren gezien het artillerie- en geweervuur die van elk gevecht deel uitmaken. Soldaten worden vaak in welk beschikbaar voertuig dan ook gegooid of moeten het front zelfs te voet verlaten. In sommige gevallen worden gewonden en doden op het slagveld achtergelaten omdat het medisch personeel hen niet kan bereiken. Ziekenhuizen en hulpposten zijn vaak overbelast.

Politieke impact

De geschatte cijfers voor Oekraïne en Rusland zijn gebaseerd op satellietbeelden, onderschepte communicatie, berichten van verslaggevers in het land op de sociale media en de nieuwsmedia, en op officiële rapporten van beide regeringen. Volgens documenten van het Pentagon die in het voorjaar uitlekten, had Rusland op dat moment 189.500 tot 223.000 slachtoffers geleden, waaronder tot 43.000 gesneuvelden. Aan Oekraïense kant zijn er volgens één document 124.500 tot 131.000 slachtoffers gevallen, waarvan 17.500 gesneuvelden.

Terwijl verschillende Amerikaanse functionarissen en een voormalig hooggeplaatst Oekraïens functionaris nu stellen dat er op dit ogenblik ongeveer 70.000 Oekraïense soldaten zijn omgekomen in het conflict, zeggen andere Amerikaanse functionarissen dan weer dat het werkelijke aantal lager zou kunnen liggen.

De schattingen lopen om verschillende redenen sterk uiteen, maar een daarvan is dat Oekraïne terughoudend is om zijn oorlogsverliezen zelfs aan de Amerikaanse regering bekend te maken. Amerikaanse inlichtingenanalisten hebben zich bovendien tot nu toe veel meer geconcentreerd op de Russische slachtoffers.

Russische analisten zeggen dat de verliezen Poetin waarschijnlijk niet zullen afschrikken. Hij heeft geen politieke oppositie in eigen land en tracht de oorlog als gelijkaardig aan Tweede Wereldoorlog te presenteren, toen meer dan 8 miljoen Sovjet-soldaten stierven. Amerikaanse functionarissen stellen te geloven dat honderdduizenden Russische slachtoffers in Oekraïne geen groot probleem hoeven te vormen voor Poetin, hoewel hogere aantallen de stabiliteit van zijn positie zouden kunnen aantasten.

Hoewel de Russische president enigszins terughoudend lijkt om een grootschalige mobilisatie te starten, heeft hij de leeftijdsgrens voor mannen die in aanmerking komen om te worden ingelijfd bij het leger verhoogd. En mocht het Kremlin besluiten om meer mensen te mobiliseren, dan zouden de Oekraïense reserves aan mankracht snel overweldigd kunnen raken aangezien het Russische bevolkingstal veel groter is.

De oorlog is in ieder geval nog lang niet voorbij, en hoge verliezen kunnen sterk in het nadeel van Oekraïne spelen. Terwijl er massaal soldaten sneuvelen, komen er ook heel wat burgers om en zijn miljoenen mensen ontheemd. “Dit zijn mensen”, zegt Evelyn Farkas, een voormalige topfunctionaris van het Pentagon voor Oekraïne die nu directeur is van het McCain Institute. Farkas: “Oekraïne is een democratie, dus het verlies van levens zou daar een grotere politieke impact kunnen hebben. Maar Poetin weet dat zelfs in een autocratie kan het publieke sentiment een verschil kan maken.”