Wie moet de naoorlogse wederopbouw van Oekraïne betalen? Kort na de invasie van Rusland schatten mijn medeauteurs en ik dat het ongeveer tweehonderd tot vijfhonderd miljard euro zou kosten om het land weer op te bouwen, en riepen we Europa op om het voortouw te nemen bij de herstelinspanningen. Na meer dan vijfhonderd dagen van dood en verderf zijn de geraamde kosten waarschijnlijk minstens verdubbeld. Daarom is het steeds dringender geworden dat Europa de verantwoordelijkheid op zich neemt.
Hoewel de Verenigde Staten ook sterk betrokken zijn bij de toekomst van Oekraïne, zoals blijkt uit hun massale economische en militaire steun aan het land, zijn er verschillende redenen waarom Europa het voortouw moet nemen bij de coördinatie en financiering van het naoorlogse herstel van het land.
In de eerste plaats liggen de belangen van Europa dichter bij die van Oekraïne. Hoewel de VS enorm profiteerden van de val van de Berlijnse Muur in 1989, plukten de Europese landen nog veel grotere vruchten. Evenzo heeft Europa meer te verliezen bij een terugkeer naar de status quo van vóór de oorlog, om nog maar te zwijgen van de dreiging van een nucleaire escalatie.
Enthousiasme zal afnemen
In de tweede plaats moeten de Europeanen beseffen dat zelfs als de militaire steun van de VS voor Europa en Oekraïne na de presidentsverkiezingen van 2024 intact blijft – een grote ‘als,’ gezien de huidige staat van de Amerikaanse politiek – het enthousiasme van Amerika voor financiële steun op de langere termijn waarschijnlijk zal afnemen, ongeacht de verkiezingsuitslag. Zowel de Democraten als de Republikeinen nemen steeds meer populistische standpunten in en de populisten van vandaag richten zich vooral op binnenlandse kwesties, met weinig aandacht voor de rest van de wereld.
In de derde plaats heeft de Europese Unie Oekraïne al de status van kandidaat-lidstaat verleend, en daarmee erkend dat het land een integraal deel van Europa is en deel zou moeten uitmaken van het blok. Aangezien Oekraïne hoogstwaarschijnlijk aanzienlijke technische bijstand nodig zal hebben om zijn bestuursnormen te verbeteren en aan de voorwaarden voor toetreding te voldoen, moet de EU alles in het werk stellen om dit proces te versnellen.
Twee keer zoveel
Bovendien profiteren de Europese landen al tientallen jaren mee van de militaire uitgaven van Amerika. Als percentage van het bbp geven de VS momenteel twee keer zoveel uit aan hun nationale defensie als de EU-lidstaten. Als de VS hun militaire begroting zouden kunnen terugbrengen tot het Europese niveau, zouden ze jaarlijks ruwweg vierhonderd miljard dollar besparen. Omgekeerd zou Europa, als het zijn uitgaven zou verhogen tot het niveau van de VS, minstens driehonderd miljard dollar per jaar méér uitgeven, met gemak toereikend om de wederopbouw van Oekraïne en nog veel meer van te betalen. Dit bedrag zou het EU-deel van de naoorlogse wederopbouw van Oekraïne ruimschoots dekken.
Natuurlijk kunnen we alleen maar speculeren of de Russische president Vladimir Poetin zou hebben afgezien van een aanval op Oekraïne als Europa zijn defensieve capaciteiten had versterkt. Maar een rapport van de Franse Assemblée Nationale van februari, dat erop duidt dat het land zijn bestaande munitie binnen enkele weken zou opgebruiken in het geval van een intens gewapend conflict, wekt niet veel vertrouwen in de militaire paraatheid van de Europese landen. Hoewel de Franse president Emmanuel Macron stappen heeft ondernomen om de defensie-uitgaven te verhogen, zijn deze maatregelen alleen bedoeld om te voldoen aan de NAVO-drempel van twee procent van het bbp.
VS betalen de rekening
Waarom geeft Europa zoveel minder uit aan zijn eigen defensie dan de VS? In hun briljante paper ‘An Economic Theory of Alliances’ uit 1966 stelden de economen Mancur Olson en Richard Zeckhauser dat grotere landen vaak een onevenredig deel van de kosten dragen die gepaard gaan met acties die het algemeen belang dienen. De schamele bijdragen van de kleinere NAVO-leden zijn hier een goed voorbeeld van. Een land als Canada geeft bijvoorbeeld slechts 1,3 procent van zijn bbp uit aan defensie omdat het weet dat de VS een groot deel van de last op zich zal nemen, waardoor schommelingen in zijn bescheiden defensiebudget relatief onbeduidend zijn.
Deze theorie is verre van foutloos: zoals de ongekende bosbranden van deze zomer hebben aangetoond, wil de Canadese regering ook niet veel uitgeven aan het bestrijden van bosbranden. Maar het biedt wel inzicht in de vraag waarom de VS vaak de rekening betalen voor de nationale defensiebehoeften van andere landen.
Kostbare onderneming
Niettemin onderstreepte een recent rapport van het Kiel Institute for the World Economy hoe weinig sommige Europese landen, zoals Frankrijk, Italië en Spanje, hebben bijgedragen aan de Oekraïense oorlogsinspanning. Hoewel de EU onlangs heeft toegezegd Oekraïne tot 2027 met vijftig miljard euro te zullen bijspringen, zal slechts een derde van dit bedrag in de vorm van schenkingen worden gegeven. De rest wordt verstrekt in de vorm van leningen die Oekraïne hoogstwaarschijnlijk niet zal kunnen terugbetalen.
Zeker, de wederopbouw van Oekraïne is een enorme, kostbare onderneming waarvan het succes zal afhangen van veel factoren, waaronder de inzet van Oekraïne zelf om de noodzakelijke economische hervormingen door te voeren. Maar de Europese landen moeten in het reine komen met hun historische verantwoordelijkheid om deze inspanning te leiden, zelfs als dit in de toekomst een hogere schuld en een tragere groei voor hun eigen economieën betekent.
Kenneth Rogoff, voormalig hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds, is hoogleraar economie en overheidsbeleid aan de Harvard Universiteit.
Copyright: Project Syndicate, 2023
