Klimaatverandering wakkert bosbranden aan: kans op warm en heet weer in Canada is verdubbeld

Een oppervlakte ter grootte van Griekenland, of bijna 14 miljoen hectare. Zoveel bos is er in 2023 al afgebrand in Canada. Dat is niet zomaar een recordhoeveelheid. Het vorige record, uit 1989, stond op 7,6 miljoen hectare. Zowat de helft dus, en dat voor een heel jaar. Al 200.000 Canadezen moesten geëvacueerd worden, en minstens vier lieten er het leven.

Dat het vuur zo om zich heen kon grijpen, komt onder andere door het weer. Dat was in de eerste helft van het jaar uitzonderlijk heet en droog. In mei en juni was het gemiddeld maar liefst 0,8 graden Celsius warmer dan het vorige tweemaandelijkse record. Daardoor droogde de plantengroei uit en werd die brandstof voor bosbranden. Bossen werden luciferdoosjes. In zulke omstandigheden wordt een bosbrand een veel groter probleem dan die anders zou zijn.

Maar zit de klimaatverandering achter dat "bosbrand-weer"? Dat heeft het World Weather Attribution (WWA) onderzocht. Canadese, Britse, Amerikaanse en Nederlandse klimaatwetenschappers van universiteiten en meteorologische diensten werkten daarvoor samen. Ze gingen na hoe de klimaatverandering het bedje gespreid heeft voor de bosbranden. 

De wetenschappers concentreerden zich op de provincie Quebec. Die ligt in het oosten van het land. Momenteel woeden er vooral bosbranden in het westen van het land, maar ook het oosten kreeg van mei tot juli ongewoon veel bosbranden te verwerken. 

En wat blijkt: de klimaatverandering verdubbelt de kans op de meest extreme droogte- en warmtepieken in het oosten van Canada, en ze maakt die pieken minstens 20 procent intenser. Kijken we breder, en niet alleen naar de hoogste pieken, dan maakte de klimaatverandering de kans op droog en warm weer minstens zeven keer hoger in de eerste helft van dit jaar.

Dat besloten de wetenschappers nadat ze gegevens van de Forest Fire Weather Index hadden geanalyseerd. Dat is de databank waarmee de Canadese overheid (het risico op) bosbranden in het land in kaart brengt. Ze combineert daarvoor gegevens over het weer, de staat van de vegetatie en het gedrag van de bosbranden die aan de gang zijn.

Wat vroeger "extreem ongewone" weersomstandigheden waren, kunnen we vandaag al één keer om de 25 jaar verwachten, concludeert het WWA ook nog.

Het klinkt misschien allemaal als erg hoge waarden, maar het WWA is nog vrij voorzichtig geweest met zijn inschatting. Er doken immers nog hogere resultaten op in het rekenwerk, bijvoorbeeld de kans op extreme hitte- en droogtepieken, afhankelijk van de periode die ze kozen en hoe sterk ze inzoomden. "Maar hoe meer je inzoomt, hoe groter de kans op ruis. Daarom hebben we in de communicatie over ons werk bewust gekozen om de waarden aan de lagere kant van het spectrum te benadrukken", vertelt Sarah Kew van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut KNMI, die meewerkte aan de studie. Die aanpak geeft een betrouwbaarder totaalbeeld.

Kew stipt ook aan dat het weer niet de enige factor is in de verspreiding van bosbranden. Ook verandering in de vegetatie, bosbrandmanagement en mogelijke vuurbronnen spelen mee (bijvoorbeeld brandstichting of weggegooide sigarettenpeuken).

Toch toont het onderzoek aan dat klimaatverandering een grote rol speelt. De klimaatverandering wordt vooral veroorzaakt door het verbranden van fossiele brandstoffen. Die doen de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer stijgen, waardoor de gemiddelde temperatuur wereldwijd stijgt en weerfenomenen zich onvoorspelbaar gaan gedragen. Momenteel is de wereld gemiddeld al 1,2 graden Celsius warmer dan 150 jaar geleden, en de temperatuur zal blijven stijgen tot de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggedrongen tot bijna nul. 

Zo lang de planeet blijft opwarmen, zal ook de kans op "bosbrand-weer" verder blijven stijgen, waarschuwt het WWA.