Een naam heeft hij voorlopig nog niet, slechts een nummer, maar op de belangstelling van virologen kan hij rekenen. De manier waarop de nieuwe coronavariant BA.2.86 de neus aan het venster steekt, doet hen terugdenken aan de onverhoedse opkomst van de omikron-variant, die in november 2021 plots opdook in Zuid-Afrika en al snel de hele wereld veroverde. Net als omikron toen, telt BA.2.86 opvallend veel méér mutaties (wijzigingen aan zijn genetische erfgoed) dan andere coronavarianten die in omloop zijn. En net als omikron dook hij schijnbaar vanuit het niets op, zonder dat tussenvormen met minder mutaties zijn komst hadden aangekondigd.

Tot dusver zijn maar elf stalen van de nieuwe virusvariant opgepikt, in laboratoria in de VS, Zuid-Afrika, Denemarken, Israël en Groot-Brittannië. Maar aangezien die landen op vier verschillende continenten liggen, gaan virologen ervan uit dat de variant in nog andere landen voorkomt, maar daar nog niet door surveillancelaboratoria is opgepikt.

In België is BA.2.86 nog niet gesignaleerd, zegt viroloog Piet Maes (Rega Instituut KU Leuven). ‘Dat kan liggen aan een beperkte screening – het aantal stalen dat voor genetische typering binnenloopt bij ons laboratorium, is momenteel zeer laag.’

Langdurig in quarantaine

Hoewel BA.2.86 wereldwijd voorlopig erg zeldzaam lijkt te zijn, houden virologen de variant scherp in de gaten. Hij verschilt namelijk sterk van andere momenteel circulerende varianten en bevat tientallen genetische wijzigingen die voor vormveranderingen zorgen aan de eiwituitsteeksels waarmee het virus menselijke cellen entert (een doorsnee coronavirusvariant houdt het doorgaans bij vier of vijf mutaties). De uitsteeksels spelen een cruciale rol bij de herkenning van het virus door de antistoffen van ons immuunsysteem, wat het risico inhoudt dat de mutaties van de nieuwe variant die om de tuin zouden kunnen leiden.

Onderzoekers vermoeden dat BA.2.86 op diverse plaatsen in de wereld parallel is ontstaan bij mensen die door een verstoorde afweer langdurig met het coronavirus besmet in quarantaine verbleven – ­ vele maanden tot jaren. Dat zou de variant de tijd hebben gegeven om binnen elke patiënt tientallen mutaties op te stapelen, zonder zich verder naar andere mensen te verspreiden. Dat laatste lijkt nu, alvast mondjesmaat, toch te zijn gebeurd.

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft de BA.2.86-variant voorlopig niet de kwalificatie ‘zorgwekkend’ gegeven -- de hoogste risicocategorie – maar brengt hem onder in de categorie ‘under monitoring’; in de gaten te houden zonder te panikeren.

Dat laatste is ook het advies van Steven Van Gucht, viroloog van gezondheidsinstituut Sciensano. ‘De nieuwe variant stapelt bijzonder veel mutaties op’, zegt hij. ‘Maar die pakken niet per se allemaal gunstig voor hem uit. Sommige zouden een handicap kunnen zijn, en hem bijvoorbeeld minder ziekteverwekkend maken.’

‘Geen euro inzetten’

Van Gucht zou daarom ‘voorlopig geen euro inzetten’ op de kansen van BA.2.86 om het wereldwijd tot nieuwe opper-coronavariant te schoppen. ‘Het is nog véél te vroeg om daarover iets zinnigs te zeggen. En al zeker om er wakker van te liggen.’

Viroloog Jesse Bloom van het Fred Hutchinson Cancer Center in Seattle, die afgelopen week een preliminaire doorlichting van BA.2.86 online zette, is dat met Van Gucht eens. ‘Een mogelijk scenario is dat deze variant minder overdraagbaar is dan de huidige dominante varianten en zich nooit wijd verspreidt – dat is het lot van de meeste nieuwe coronavarianten. Een ander mogelijk scenario is dat hij een voldoende grote combinatie van immuunontduiking en besmettelijkheid heeft om zich wijd te verspreiden, zoals is gebeurd met omikron.’

Welk scenario het haalt, komen we alleen te weten door af te wachten, zegt Van Gucht. ‘Als er op korte tijd wereldwijd veel extra BA.2.86-virussen worden geïdentificeerd, kan dat een teken zijn dat de variant het in zich heeft om de concurrentie met andere circulerende varianten aan te gaan. Zoals met een stam die EG.5 heet, en die al enige tijd wordt getipt als mogelijke opvolger van omikron.’

Welke variant de strijd ook zal halen, Van Gucht verwacht niet dat hij een even grote impact op de volksgezondheid zal hebben als omikron, die als een lopend vuurtje door de bevolking raasde. ‘Opeenvolgende covidgolven en de uitrol van boostervaccins hebben onze immuniteit voor het virus aanzienlijk versterkt en verbreed. Zelfs als een sterk gemuteerde variant zoals BA.2.86 zich zou gaan verspreiden, zullen we er beter voor staan dan in 2020 en 2021, omdat de meeste mensen nu een goede basisimmuniteit hebben tegen een corona-infectie.’

Lees ook

 Speurders zoeken nieuwe coronavarianten in rioolwater van Brussels Airport