India laat maanlander achter op de maan: hoeveel ander afval, voorwerpen en uitwerpselen liggen daar nog?

India kan terugblikken op een dubbel succes. Niet alleen slaagde het land erin om voor de eerste keer in hun geschiedenis een ruimtetuig te laten landen op de maan, ze deden dat ook op een plaats waar het nooit iemand eerder was gelukt.

De Chandrayaan-3 staat op dit moment stil in de buurt van de zuidpool, een plek waar de zon bijna altijd schijnt. De maanwagen Pragyan, die samen met de landingsmodule een geheel vormt, zal er op zoek gaan naar sporen van water.

De verzamelde data zullen worden doorgestuurd naar de aarde, maar de maanlander zelf komt dus niet meer terug. En op momenten waar de Europese ruimtevaartorganisatie ESA waarschuwt voor de toename van ruimteafval, roept zoiets vragen op over wat er de afgelopen decennia nog allemaal is blijven liggen. 

Het gaat om naar schatting 180 ton menselijke voorwerpen. Menselijke uitwerpselen, bijvoorbeeld. "In totaal zo’n 96 zakjes", verduidelijkt ruimtevaartingenieur Stijn Ilsen in "De wereld vandaag" op Radio 1.

Alles samen zijn er verspreid over 6 bemande missies, slechts 12 mensen op de maan geweest. Hun afval ligt verspreid over de Apollo-sites, waar het Amerikaanse ruimtevaartagentschap NASA tussen 1968 en 1972 de maan bereikte. "Alles werd mooi opgevangen en uiteindelijk daar achtergelaten."

Nu mag dat wel vreemd lijken, toen was het dat volgens Ilsen niet. "Op dat moment, tijdens die pioniersmissies, stonden ze voor een keuze. Nemen we onze uitwerpselen terug mee naar de aarde, of kiezen we voor wetenschappelijk interessante maanstenen? De keuze was snel gemaakt."

Wat op de maan achterblijft, vergaat ook niet. "Daar heb je het weer niet voor", zegt Ilsen. "Er is geen wind, geen water, geen erosie. Ondanks dat we dat als afval zien, zullen bepaalde wetenschappers bijzonder geïnteresseerd zijn om een zakje maankak terug mee te nemen naar de aarde."

Wat gebeurt er bijvoorbeeld met de bacteriën in die uitwerpselen? "Die bevriezen en ontdooien voortdurend, want de temperatuur schommelt er continu. Ook dat is een wetenschappelijk experiment."

Maar dan gaat het over vroeger. Die allereerste missies, in de jaren zestig en zeventig, duurden hoogstens een paar weken.

Vandaag gaat het er in missies dichter bij de aarde ook anders aan toe. "Nu is het de bedoeling om zoveel mogelijk te recycleren. De nood aan drinkbaar water is hoog: een liter naar het ruimtestation sturen, kost al gauw 10.000 dollar. Als je dat water kan hergebruiken, moet je dat zeker doen. Vast afval zoals uitwerpselen worden teruggestuurd naar de aarde. Zo verbranden ze in de atmosfeer."

En net als toen, blijft de selectie van welke voeding je meeneemt vandaag van gigantisch belang. "Het mag niet te veel wegen en tegelijkertijd moet het veel energie opleveren", besluit Ilsen. "Het eten moet tegelijk voor een goede darmtransit zorgen. De gewichtloosheid in de ruimte leidt ertoe dat je darmen anders gaan werken. Er is een hele wetenschap rond de selectie van astronauten, die ook gebaseerd zijn op dat soort parameters."