De E17 is 50 jaar oud: expo werpt een unieke blik op de bouw van de snelweg
De E17 tussen Antwerpen en Kortrijk bestaat in 2023 een halve eeuw. Wie meer bepaald langs de E17 Zuid-West-Vlaanderen doorkruist, staat niet stil bij de impact die de snelweg op de streek heeft gehad. In Kortrijk kan je vanaf 26 augustus een interessante expo over de geschiedenis van de snelweg bezoeken.
De intercommunale Leiedal en enkele partners openen op 26 augustus een gratis expo in Howest The Square in Kortrijk. Daar krijg je als bezoeker een unieke blik op de impact die de snelweg heeft (gehad) op de ontwikkeling van de regio. Dat gebeurt aan de hand van historisch beeld- en kaartmateriaal, getuigenissen en visualisaties.
De E17 is één van de belangrijkste snelwegen van België en ook één van de drukste vrachtroutes van Europa. Hij verbindt de steden en havens van Antwerpen en Gent maar draagt ook erg veel internationaal vrachtvervoer van en naar Nederland, Duitsland en Frankrijk. Bovendien liggen er overal langs de snelweg enorme bedrijvenparken: bij Antwerpen, Sint-Niklaas, Lokeren en op het hele traject tussen Deinze en de Franse grens. Bij Gent en Kortrijk rijden er dagelijks in beide richtingen zowat 25.000 vrachtwagens.
IN KAART - De E17 is dé vrachtroute van Vlaanderen, zo blijkt uit verkeerstellingen van het verkeerscentrum
De bouw van de E17
De E17 was zeker niet de eerste Belgische snelweg, maar werd wel in een recordtempo aangelegd. De E40 van Brussel naar Oostende was de eerste snelweg in ons land. De eerste vakken werden al gebouwd op het einde van de jaren dertig bij Beernem (in West-Vlaanderen). Dat gebeurde simultaan met de bouw van de Autobahnen in Nazi-Duitsland, in Italië (tussen Milaan en Zwitserland) maar ook in Nederland. De Tweede Wereldoorlog legde de bouw stil.
Vanaf de jaren 50 stelden overheidsagentschappen door de steile opmars van de auto net zoals in de buurlanden plannen op voor nieuwe autosnelwegen doorheen héél België. De E40 Brussel-Oostende, de E313 Luik-Antwerpen (om Luiks staal naar de Antwerpse haven te kunnen brengen) en de E42 Luik-Bergen kregen voorrang.
IN BEELD - De bouw van de E17 eind jaren zestig bij Kortrijk
Het tracé van de E17 was eigenlijk al vastgelegd in de jaren 50 maar het duurde tot halverwege de jaren 60 vooraleer er effectief gebouwd werd. Om het project te financieren kwam er onder de toenmalige minister Omer Vanaudenhove een Intercommunale Vereniging voor de Autoweg E3 (tot 1985 heette de E17 nog de E3).
BEKIJK - De E17 werd in een recordtempo gebouwd:
De eerste grondwerken startten in 1966 bij Kortrijk. In 1970 was het vak tussen de Franse grens en Harelbeke al open. Rond dezelfde tijd waren ook andere, kleinere trajecten beschikbaar voor het verkeer. Bijvoorbeeld tussen Destelbergen en Zwijnaarde bij Gent - incluis het beruchte viaduct van Gentbrugge - als verbinding van het eerste stuk van de ring rond Gent en de E40. In 1969 kon je ook al van Kruibeke naar Antwerpen rijden via de nieuwe Kennedytunnel, die aansloot op de net aangelegde nieuwe ring (R1) tot bij Merksem en Brasschaat.
In 1970 bouwden we snelwegen even snel als de Chinezen vandaag
De resterende maar erg lange trajecten tussen Harelbeke en Zwijnaarde en van Destelbergen naar Kruibeke waren in 1973 klaar. De werkzaamheden verliepen aan een verschroeiend tempo. Vandaag zouden sommigen zeggen: “zo snel als de Chinezen dat vandaag doen.” Daar zit een stukje waarheid in. Van milieueffectenrapporten of impactmetingen had toen nog niemand gehoord. De overheid trok een streep door het landschap, onteigende en bouwde. Vandaag is dat ondenkbaar. En dat zegt natuurlijk ook veel over de manier waarop China vandaag infrastructuur bouwt: nauwelijks inspraak van burgers, gewoon bouwen.
De E17 als motor voor de economische relance in Zuid-West-Vlaanderen
Naast de onteigeningen en dorpen die eind jaren zestig van de vorige eeuw door het tracé van de nieuwe snelweg door tweeën werden gesneden, heeft de E17 ook veel welvaart gebracht. De industriële ontwikkeling van Zuid-West-Vlaanderen maar ook andere regio’s langs de snelweg zou zonder de E17 moeilijker geweest zijn.
De ruime streek rondom Kortrijk kende in de jaren 50 en 60 een vrij hoog werkloosheidscijfer. Dat komt omdat West-Vlaanderen naast de grote naoorlogse buitenlandse investeringen gevist had, en die elders in Vlaanderen wel werkgelegenheid brachten (zoals de petrochemie in Antwerpen en de autoassemblage in Limburg).
IN BEELD - De Rijkswacht waakt aan de grens in Rekkem op de E17, toen het Schengenverdrag nog niet bestond
Ook al waren de gronden naast de E17 niet bedoeld als locatie voor bedrijventerreinen, ze kwamen er wél. Lokale ondernemers die bedrijven hadden in de oudere woonkernen, migreerden naar ruimere terreinen langs de snelweg. Makkelijk bereikbaar voor heel Vlaanderen en Europa.
Vandaag zie je van Deinze tot Kortrijk een bijna onafgebroken lint van bedrijfsgebouwen. Zuid-West-Vlaanderen is vandaag wel één van de Vlaamse regio’s met de hoogste werkgelegenheidsgraad.
De Gavers
Heb je al eens een dagje ontspannen met vrienden en familie in het provinciedomein De Gavers in Harelbeke? Ook dat komt door de bouw van de E17. Voor de constructie van bermen tussen Deerlijk en Waregem was veel zand nodig. In natte weiden hebben aannemers vanaf 1968 4 miljoen kubieke meter zand weggezogen en er de bermen mee aangelegd. Daarom ligt er nu in de Gavers een waterplas van 62 hectare. Ook op andere plekken tussen Gent en Antwerpen liggen dergelijke plassen.
De expo “50 jaar E17/E3: de koers van de snelweg” loopt van 26 augustus tot 8 oktober en is gratis te bezoeken.