Belgische telescoop ontdekt mogelijk de oorsprong van de zonnewind (die het poollicht veroorzaakt)
Een telescoop die rond de zon draait, heeft ontdekt dat er kleine jets of straalstromen uit de zon ontsnappen. Die zouden de lang gezochte bron van de zonnewind kunnen zijn, de geladen deeltjes die op aarde het poollicht veroorzaken. De telescoop is grotendeels in ons land gebouwd en wordt beheerd door de Koninklijke Sterrenwacht van België.
De zonnewind bestaat uit geladen deeltjes, plasma genaamd, die voortdurend aan de zon ontsnappen en het zonnestelsel instromen. Dankzij het magnetisch veld van de aarde worden de deeltjes naar de noord- en zuidpool afgebogen waar ze botsen met onze atmosfeer. Dat veroorzaakt het kleurrijke poollicht (noorderlicht aan de noordpool en zuiderlicht aan de zuidpool).
Al tientallen jaren proberen onderzoekers te begrijpen hoe de zonnewind wordt opgewekt, en waar dit precies gebeurt in de atmosfeer van de zon. "Recente waarnemingen van de EUI-telescoop (Extreme Ultraviolet Imager) hebben de oplossing van dit raadsel nu een belangrijke stap dichterbij gebracht", klinkt het bij de Koninklijke Sterrenwacht van België.
"Uit de atmosfeer van de zon blijken talrijke kleine plasma-jets, of straalstromen, te ontsnappen. Elke jet duurt 20 tot 100 seconden en stoot plasma van een miljoen graden heet uit met een snelheid van ongeveer 100 kilometer per seconde."
Volgens hoofdonderzoeker David Berghmans van de Koninklijke Sterrenwacht van België is de ontdekking een belangrijke stap. "Dat de kleine jets in relatief grote aantallen bestaan, in verschillende structuren van de zonneatmosfeer, suggereert dat ze verantwoordelijk zijn voor een aanzienlijk deel van het materiaal dat we in de zonnewind zien. Bovendien is het waarschijnlijk dat er nog kleinere en nog frequentere jets zijn die, allemaal samen, nog meer bijdragen."
De telescoop is gebouwd door een internationaal consortium van 5 landen onder leiding van het Centre Spatial van Luik en wordt sinds de lancering in 2020 beheerd door wetenschappers van de Koninklijke Sterrenwacht van België.
Het instrument bevindt zich aan boord van de Solar Orbiter, een Europese ruimtesonde die rond de zon draait en tot op 42 miljoen kilometer afstand van de zon komt.
Ter vergelijking: Mercurius, de planeet die het dichtste bij de zon staat, bevindt zich ongeveer 58 miljoen kilometer van de zon. De aarde op 150 miljoen kilometer.
De onderzoekers zullen de kleine jets de komende jaren nog beter kunnen bestuderen. "De baan van Solar Orbiter zal geleidelijk aan zodanig kantelen dat de ruimtesonde een steeds beter zicht krijgt op de poolgebieden van de zon."
"Omdat dit werk verder gaat dan ons eigen zonnestelsel, wordt er met spanning uitgekeken naar nieuwe inzichten", klinkt het. "De zon is de enige ster waarvan we de atmosfeer zo gedetailleerd kunnen observeren, maar het is waarschijnlijk dat hetzelfde proces ook op andere sterren actief is."
Het onderzoek is gisteren gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science.