‘Door Prigozjin te vermoorden, heeft Poetin zichzelf nog meer in gevaar gebracht’: volgens Rusland-expert Mark Galeotti toont Poetin zijn zwakte

Denkt u dat er opzet in het spel is bij de vliegtuigcrash die Wagner-baas Jevgeni Prigozjin het leven kostte?

“Zoiets weet je natuurlijk nooit helemaal zeker. Maar als ik alle mogelijkheden afweeg, lijkt me dit geen willekeurig ongeluk. Alles wijst erop dat de Russische veiligheidsdiensten erachter zitten. En het is onmogelijk dat zij zo’n operatie uitvoeren zonder de goedkeuring van Poetin. We moeten dus aannemen dat het Kremlin eindelijk wraak heeft genomen.”

Hoe interpreteert u dat?

“We wisten natuurlijk al dat Poetin er niet voor terugdeinst om mensen die hij als verraders beschouwt uit de weg te laten ruimen, maar het is opvallend hoe het nu is gegaan. Hij had de man ook kunnen laten arresteren of stilletjes kunnen laten verdwijnen.

“In plaats daarvan besloot hij Prigozjin niet alleen te laten vermoorden, maar dat op een manier te doen die zeer openlijk en zichtbaar naar het Kremlin wijst. Hij geeft een duidelijk signaal af: don’t mess with me.

“Dat is bedoeld om kracht uit te stralen, maar ik zie er ook zwakte in. Zoiets doe je alleen als je bang bent dat je de grip verliest. Want tot nu toe heeft Poetin zich altijd veilig genoeg gevoeld om niet zo bruut of opzichtig te hoeven opereren.”

Wat zegt de timing u?

“Ik denk dat de Russische autoriteiten hun onderzoek naar de Wagner-muiterij hebben afgerond en dat er van hogerhand besloten is dat ze het beste het hele addergebroed in één klap konden opruimen. Met name omdat generaal Sergej Soerovikin, die ervan verdacht werd Prigozjins hoogste militaire steunpilaar te zijn, op dezelfde dag ontslagen is.”

Hoe denkt u dat er in Rusland op Prigozjins dood gereageerd zal worden?

“Een groot deel van de Russen zal denken: opgeruimd staat netjes. Maar er zijn twee groepen voor wie dit niet per se geldt. Ten eerste de mensen die dachten dat Prigozjin belangrijk en nuttig was voor de Russische natie. Die groep militante turbopatriotten is relatief klein in aantal, maar ze zijn wel oververtegenwoordigd in het Russische leger en veiligheidsapparaat. En het is natuurlijk altijd riskant om de mannen met geweren van je te vervreemden.

“De tweede groep is de Russische elite, een groep Russen die steeds ontevredener wordt. Voor hen zal de moord opnieuw een teken zijn dat Poetin de macht begint te verliezen. De muiterij was het eerste teken dat het hem niet langer lukte de verschillende facties te controleren.

“Dat Poetin nu zijn toevlucht neemt tot een dergelijke methode, betekent dat zijn eerste strategie – Prigozjin een verrader noemen, maar toch weer bij de kudde halen – is mislukt. Mensen zullen dat zien als een teken dat Poetin steeds grilliger en gevaarlijker wordt. Dat betekent niet per se dat ze zich morgen tegen hem zullen keren, maar het is wel een signaal van de voortdurende erosie van zijn legitimiteit.

“Daarnaast is deze operatie een signaal aan iedereen die mogelijk tegen Poetin wil ingaan. Als we meer crises of muiterijen gaan zien, dan denk ik dat erop gericht zullen zijn om Poetin omver te werpen. Iedereen heeft bovendien nu kunnen zien hoe weinig een deal met Poetin waard is.”

Wat betekent Prigozjins dood voor het Wagner-leger?

“Het lot van Wagner in Oekraïne was twee maanden geleden al bezegeld. Na de muiterij hebben de Wagner-troepen zich al van het Oekraïense front teruggetrokken. Sommige militairen werden aangemoedigd om zich bij de andere Russische strijdkrachten aan te sluiten, maar in wezen werd het Wagner-leger omgevormd tot een strijdmacht die alleen in Afrika en Wit-Rusland zou opereren. Voor de oorlog in Oekraïne zal Prigozjins dood dus weinig verschil maken.

“In Afrika ligt dat anders. Want hoewel Wagner daar nog steeds bestaat, als huurlingenleger, is het voor zijn activiteiten erg afhankelijk van allerlei bedrijfjes, persoonlijke deals en corrupte regelingen. Prigozjin was de spin in dat web, want wat je verder over hem ook wilt zeggen, hij wist wel hoe hij deals moest sluiten. Het is lastig voor te stellen dat iemand anders die positie overneemt en in staat is even effectief te opereren.

“Daarom vermoed ik dat Wagner op de lange termijn uit Afrika zal verdwijnen. Wellicht dat er andere Russische huursoldaten in het gat springen, aangestuurd door het Russische ministerie van Defensie, maar het de vraag of die even succesvol zullen zijn.”

Wat denkt u dat de erfenis van Prigozjin zal zijn?

“Dood of levend, Prigozjin is misschien wel degene die het laatste lacht. Tijdens de muiterij hebben we al gezien hoeveel invloedrijke Russen er waren die hun vingers niet wilden branden aan het aanpakken van Wagner. Niet dat ze zich bij Prigozjin aansloten, maar ze hielden hem ook niet tegen. Ze stonden in feite aan de zijlijn toe te kijken.

“Door hem te laten vermoorden, dacht Poetin waarschijnlijk dat hij zelf veiliger zou zijn, maar ik denk dat hij zichzelf misschien juist nog meer in gevaar heeft gebracht. De operatie zou ertoe kunnen leiden dat de bijna onzichtbare ineenstorting van steun aan Poetin binnen het veiligheidsapparaat in een stroomversnelling raakt. Het zou goed kunnen dat we over een aantal jaar in de geschiedenisboeken lezen dat het hoofdstuk Prigozjin het begin van het einde van Poetin was.”