‘Ik heb de gebeurtenissen met walging gevolgd’: verbolgen reacties na de ongewenste kus van de Spaanse bondsvoorzitter

Bijna een week na het incident op het WK voetbal voor vrouwen vond de FIFA het welletjes. De Spaanse bondsvoorzitter Rubiales (46) moet zich 90 dagen onthouden van alle voetbalgerelateerde activiteiten, in afwachting van een disciplinaire procedure.

Voor wie niet mee is: Rubiales werkte zich vorige zondag, toen het Spaanse vrouwenelftal de wereldbeker veroverde, in de kijker door tijdens de viering aanvalster Jennifer Hermoso vol op de mond te kussen. Die avond gooide hij ook voetbalster Athenea del Castillo Beivide over zijn schouder en kneep haar daarbij stevig in haar dijen, en hij had in de tribune ook al naar zijn kruis gegrepen. In het bijzijn van de Spaanse koningin Letizia, nota bene.

De dagen nadien volgde de escalatie. Een strijdvaardige Rubiales beweerde op een persconferentie dat de kus niet ongewenst was, sprak over “vals feminisme” en dreigde met een rechtszaak om zijn naam te zuiveren. Zijn uitspraken werden door zijn collega’s bij de Spaanse voetbalbond onthaald op applaus. De bond stuurde ook een fotoreconstructie van het incident uit die het betoog van Rubiales moest ondersteunen en nam juridische stappen tegen Hermoso en speelstersvakbond Futpro “om de eer van onze voorzitter te verdedigen”.

“Ik heb de gebeurtenissen met walging gevolgd”, reageert criminologe Tine Vertommen, die aan Thomas Moore onderzoek doet naar grensoverschrijdend gedrag in de sportwereld. “De kus was een duidelijk geval van grensoverschrijdend gedrag - het was niet vrijwillig, er was geen toestemming noch gelijkwaardigheid - maar vooral de reactie van de Spaanse voetbalbond is hallucinant. We noemen dat victimblaming en de negative bystanders of de soms kwalijke rol van omstanders. De FIFA had ook veel sneller moeten ingrijpen: de controverse rond Rubiales alle tijd gekregen om verder aan te zwellen.”

De gevolgen zijn dan ook navenant: 83 voetbalsters lieten weten dat ze onder de huidige bondsleiding geen interlands meer willen spelen, 11 medewerkers van het vrouwenteam dienden al hun ontslag in. Voetbalhelden als David De Gea en Iker Casillas noemden het gedrag van Rubiales beschamend, zelfs de Spaanse vicepremier Yolanda Diaz veroordeelde het hele gebeuren. Rubiales en co. zijn al ruim een week wereldnieuws.

Complete chaos dus en dat is jammer, vindt Dominique Reyns, voorzitster van KAA Gent Ladies. “Ik zit al dertig jaar in de voetbalwereld en ik heb zoiets nog nooit meegemaakt. Ik betreur vooral dat dit incident al heel de week de aandacht trekt, ten koste van de mooie overwinning van het Spaanse elftal en de vrouwensport in het algemeen.” Anders gesteld: weet iemand eigenlijk dat de Spanjaarden zondag met 1-0 wonnen tegen Engeland?

“Deze situatie brengt het vrouwenvoetbal en de sportwereld structurele schade toe”, beaamt professor sportwetenschappen Dolors Ribalta Alcalde (Universitat Ramon Llull) in The New York Times. Maar de gebeurtenissen van afgelopen week illustreren volgens haar vooral de manier waarop de Spaanse vrouwenploeg al lange tijd behandeld wordt.

Zo heeft het elftal het jarenlang moeten stellen zonder degelijke trainingsfaciliteiten en voetbaltruitjes op maat van vrouwen. En in september vorig jaar kwamen de speelsters al eens tevergeefs in opstand tegen hun bondscoach Jorge Vilda, die er achterhaalde trainingsmethoden op na zou houden en zich overmatig controlerend opstelt. Pittig detail: diezelfde Vilda werd vorige week door Rubiales expliciet bedankt met een genereus contract voor de komende vier jaar.

Ook treffend: de vorige coach, Ignacio Quereda, kon maar liefst 27 jaar aanblijven. Pas na een teleurstellend WK in 2015 werden klachten van speelsters over seksisme en intimidatie ernstig genomen en werd Quereda ontslagen. “Dit is een sleutelmoment, we moeten werk maken van verandering”, roept professor Ribalta op.

“Deze affaire verbaast evenmin omdat er in de sport factoren spelen die grensoverschrijdend gedrag in de hand kunnen werken”, vult Vertommen aan. Ze somt op: het is een veelal door mannen gedomineerde wereld, fysieke aanrakingen zijn niet ongewoon en de emoties laaien op. “Dat kan leiden tot ernstige feiten, maar ook tot ongepast gedrag zoals knijpen in de billen, seksuele opmerkingen maken of te dichtbij komen.”

Er bestaan geen cijfers over dit soort gedrag bij volwassen (top)sporters, maar in 2021 meldde een onderzoek van Universiteit Antwerpen dat een op de vijf Vlaamse sporters voor hun achttiende seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport meemaakt. “Jongeren in een topsporttraject komen vaker voor in de statistieken. Omdat ze meer sporten uiteraard, maar ook: ze reizen meer, hebben een hechte vertrouwensrelatie met hun entourage en staan onder grote druk”, zegt Vertommen.

Wat de onderzoekster vooral bijblijft, is dat de FIFA in vergelijking met andere sporttakken een degelijk beleid heeft inzake grensoverschrijdend gedrag. “Althans, op papier. Maar afgelopen week leerde ons ook dat protocollen geen garantie zijn op een snelle en adequate reactie op een incident dat zich afspeelde voor miljoenen kijkers.”