Nieuwe Franse Onderwijsminister verbiedt abaja op openbare scholen: vanwaar komt die beslissing plots?

Om te begrijpen waar het verbod op de abaja plots vandaan komt, moeten we terug naar het begin van de twintigste eeuw. In 1905 wordt de strikte scheiding tussen kerk en staat ("laïcité", in het Frans) verankerd in de grondwet. Sindsdien mag geen enkele religie nog gesubsidieerd worden en moet de overheid "neutraal" zijn. 

Maar wat is neutraal? Dat hangt af van de tijdgeest en de persoonlijke interpretatie, stelt Frankrijkkenner Frederik Dhondt (VUB). "Zo zie je dat conservatievere partijen zich vroeger keerden tegen de wet van 1905 toen die werd gebruikt om katholieke symbolen te weren, maar dat die nu dezelfde wet aanhalen om islamitische symbolen uit het onderwijs te weren."

In 2004 wordt het begrip "laïcité" opnieuw onderwerp van discussie in Frankrijk, wanneer er nieuwe regels worden ingevoerd. Sindsdien is het dragen van symbolen of kleren die "overduidelijk een uiting zijn van religieuze overtuiging" verboden in scholen.

Opnieuw een wet die voor interpretatie vatbaar is: hoofddoeken en nikabs vielen wel onder het verbod, maar de abaja, waarover de discussie vandaag gaat, niet. Of toch niet overal.

"Er was toen discussie over hoe lang een kleed zou moeten zijn om te kwalificeren als een abaja", herinnert Dhondt zich. "Maar de vorige minister van Onderwijs, Pap Ndiaye - die in sommige kringen werd afgeschilderd als "woke" - had naar eigen zeggen geen tijd om zich bezig te houden met het meten van jurken van scholieren."

Gabriel Attal, die Ndiaye vorige maand opvolgde als Onderwijsminister, wil nu "duidelijkheid" scheppen. "De abaja wordt verboden op openbare scholen", kondigde de huidige minister van Onderwijs gisteren aan op televisiezender TF1. "Wanneer je een klas binnenkomt, mag je niet in staat zijn om te zien welke religie de leerlingen aanhangen." Attal belooft ook duidelijkere richtlijnen op te stellen voor de scholen.

Een beslissing die, omwille van de duidelijkheid, door verschillende onderwijskoepels wordt toegejuicht, maar in andere kringen op kritiek botst. Volgens de islamitische koepelorganisatie CFCM (Conseil français du culte musulman) is de abaja helemaal geen religieus kledingstuk, maar een "modeverschijnsel". 

Ook aan de politieke linkerzijde valt het verbod niet in goede aarde. Mathilde Panot, parlemenslid voor de linkse partij LFI, schrijft op Twitter: "We hebben nieuws over de nieuwe minister van Onderwijs. Zijn obsessie? Moslims. In het bijzonder moslimvrouwen. Zoals gewoonlijk."

Volgens Attal was een duidelijke beslissing nodig, omdat de abaja de laatste jaren geregeld tot discussies leidde op scholen. Dhondt nuanceert dat: "In Marseille bijvoorbeeld, zouden tachtig problemen zijn gesignaleerd. Op een totaal van tienduizenden leerlingen."

Volgens Dhondt moeten we deze beslissing vooral politiek goed kaderen. "Het schooljaar begint volgende week in Frankrijk en als kersvers minister van Onderwijs is dit misschien iets wat je nu uit een schuif kan opdiepen om snel te scoren in bepaalde kringen."

Er wordt ook gezegd dat deze beslissing rechtstreeks van president Emmanuel Macron zou komen. Ook Dhondt ziet het eerder als een poging van de president "om op het voorplan te blijven". In 2027 zijn het presidentsverkiezingen in Frankrijk en aangezien Macron aan zijn tweede ambtstermijn bezig is, komt er sowieso een nieuwe president.

"Macron probeert het gras weg te maaien vanonder de voeten van troonpretendenten, niet alleen uit de oppositie, maar ook uit de eigen partij", denkt Dhondt. "Hij vertikt het om de laatste jaren van zijn presidentschap een "lame duck" te zijn. "