Staatsgreep in Centraal-Afrikaanse land Gabon, opperbevelhebber Republikeinse Garde is "overgangspresident"

Brice Oligui Nguema is door de coupplegers in Gabon aangewezen als overgangspresident. Ze hebben dat aangekondigd in een verklaring op de televisiezender Gabon 24.

"Generaal Oligui Nguema Brice is unaniem benoemd tot voorzitter van het Comité voor de overgang en het herstel van de instellingen, tot president van de transitie." Dat liet een officier weten in aanwezigheid van tientallen hoge officieren en generaals die alle takken van het Gabonese leger vertegenwoordigen.

Hoelang de generaal aan de macht zal blijven, werd niet gespecifieerd. 

Vlak na de bekendmaking van het officiële verkiezingsresultaat lieten militairen in het land weten dat ze de macht zouden overnemen. In een verklaring, die werd voorgelezen op de tv-zender Gabon 24, spraken ze van fraude.

"We hebben besloten om de vrede te verdedigen door een einde te maken aan het huidige regime." Ze kondigden de "annulatie van de verkiezingen" en de "ontbinding van alle instellingen van de republiek" aan. Er was sprake van schoten in de hoofdstad Libreville. Daarna werd het weer rustig, tot honderden mensen op straat kwamen om de coup te vieren.

Oligui Nguema is de opperbevelhebber van de Republikeinse Garde, de elite-eenheid van het Gabonese leger. 

Het leger pleegde een staatsgreep, volgend op de verkiezingen die president Ali Bongo opnieuw aan de macht brachten.

Vlak na de bekendmaking van het officiële verkiezingsresultaat lieten militairen weten dat ze de macht zouden overnemen. In een verklaring, die werd voorgelezen op de tv-zender Gabon 24, spraken ze van verkiezingsfraude.

Ze kondigden de "annulatie van de verkiezingen" en de "ontbinding van alle instellingen van de republiek" aan. Er was sprake van schoten in de hoofdstad Libreville. Daarna werd het weer rustig, tot honderden mensen op straat kwamen om de coup te vieren.

De Gabonese president Ali Bongo is al 14 jaar aan de macht. Hij werd zaterdag voor een derde termijn herkozen met 64,27 procent van de uitgebrachte stemmen. Zijn familie heeft al meer dan 50 jaar de macht in handen in het arme, maar olierijke Gabon. 

Volgens tegenstanders heeft de familie Bongo niet genoeg gedaan om de rijkdom van het land ook naar de bevolking te brengen. Van de 2,3 miljoen inwoners leeft ongeveer een derde in armoede.

Volgens de coupplegers zit Gabon in een institutionele, politieke, economische en sociale crisis, en was er te weinig transparantie over de verkiezingen. Bongo zelf ontkent dat er gefraudeerd is. Na de stembusgang op zaterdag had de regering wel het internet afgesloten en werd ook een avondklok ingevoerd. Volgens de overheid was dat nodig om geweld te vermijden, zoals bij vorige verkiezingen al het geval was. Sinds de coup(poging) is het internet weer hersteld.

"In de aanloop naar de verkiezingen konden internationale journalisten niet werken", zegt Afrika-kenner bij VRT NWS Stijn Vercruysse. "Bij de verkiezingen waren ook geen internationale waarnemers. Over wat er vannacht gebeurd is, moeten we nu ook afgaan op lokale bronnen. Het is dus ook niet zeker of de staatsgreep "geslaagd" is, maar het lijkt er wel op dat ze klaarstonden om de macht te grijpen, meteen na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag.

Het lot van president Bongo is onzeker. De coupplegers hebben intussen op de staatstelevisie gezegd dat hij wordt vastgehouden onder huisarrest, een gelijkaardig scenario als bij andere staatsgrepen. Hij zou bij zijn familie zijn en heeft ook zijn artsen ter beschikking, klinkt het. Een van zijn zonen is dan weer aangehouden voor hoogverraad. Ook de president zelf en nog anderen worden aangeklaagd voor verschillende dingen.

Frankrijk, dat grote belangen heeft in de olie-industrie in Gabon, en er ook manschappen heeft, veroordeelt de coup en vraagt dat de verkiezingsresultaten worden gerespecteerd. Ook Rusland en China zeggen dat ze de situatie in Gabon op de voet volgen. De EU zegt dan weer dat deze mogelijk bijkomende coup de situatie in de regio nog instabieler maakt.

De Afrikaanse Unie veroordeelt ook de staatsgreep en maant de coupplegers aan om de veiligheid van president Bongo te verzekeren. De president van Nigeria, dat op dit moment voorzitter is van het West-Afrikaanse blok ECOWAS, spreekt van een "besmettelijke autocratie" die zich over het continent verspreidt. Hij zegt ook dat er overleg is tussen de verschillende regeringsleiders over hoe de situatie in Gabon aan te pakken.

De staatsgreep in Gabon is al de zoveelste staatsgreep in Centraal- en West-Afrika in een aantal jaar. Ook in Mali, Guinee, Burkina Faso, Tsjaad, Soedan en onlangs nog Niger heeft het leger de macht gegrepen.

"De aanleiding voor die staatsgrepen is in elk land anders. Hier heb je militairen die een einde willen maken aan de lange regeerperiode van president Bongo." In een land als Niger spelen dan weer opstanden van islamistische groepen, waardoor het vertrouwen in een democratische regering wordt uitgehold.

"De staatsgrepen staan dus los van elkaar, maar je kan wel spreken over een soort van "besmetting"", zegt Stijn Vercruysse. "Militaire elites in andere landen zien dat zo'n staatsgreep kan, dat de coupplegers ermee wegkomen. Het is nog nooit gebeurd dat na een staatsgreep een president terug op zijn stoel gezet wordt. Nog meer staatsgrepen zijn dus ook niet uitgesloten, als de militairen denken dat ze de steun van het volk kunnen krijgen."

Ook in 2019 probeerde het leger een staatsgreep te plegen, terwijl president Bongo een medische ingreep onderging in Marokko. Ze beschuldigden hem er toen ook van gesjoemeld te hebben bij de verkiezingen van 2016 en zich "meedogenloos vast te klampen aan de macht". Die staatsgreep faalde: na een paar uur werden twee vermoedelijke coupplegers gedood, anderen werden gearresteerd.