Hoe gif van gilamonster inspiratie vormde voor de ontwikkeling van afslankmiddel Ozempic

Het gif van gilamonsters lijkt op een hormoon dat ook mensen in de darmen produceren, maar de versie van de hagedissen werkt langer. Al meer dan dertig jaar geleden ontdekten wetenschappers het potentieel van het gif van gilamonsters om diabetes van het type 2 te behandelen. Dat leidde tot de ontwikkeling van de zogenaamde GLP-1S-geneesmiddelen die worden voorgeschreven aan patiënten die tegen obesitas strijden. Een van de recentste kreeg de benaming semaglutide en wordt verkocht onder de merknamen Ozempic en Wegovy. Hollywood loopt er al een tijdje storm voor, maar de afslankmiddelen winnen ook elders in de wereld stevig aan populariteit.

Alles begon dus in de jaren 90 met de studie van het speeksel van de hagedissensoort ‘heloderma suspectum’. Wetenschappers begrepen dat het gif kon helpen om betere geneesmiddelen voor diabetes te ontwikkelen dan ooit tevoren. Onderzoeker John Eng ontdekte dat er een bijzonder hormoon in het gif van gilamonsters zat. Dat hormoon is vergelijkbaar met het menselijke hormoon in de dunne darm dat het hongergevoel regelt en de bloedsuikerspiegel onder controle houdt. Bij mensen wordt het hormoon glucagon-like peptide-1 (GLP-1) genoemd, bij gilamonsters gaf Eng het de naam exendin-4. Omdat exendin-4 langzamer afbreekt dan de menselijke vorm GLP-1 én uren actief blijft in plaats van minuten, bleek het een erg interessante piste voor de ontwikkeling van diabetesmedicatie.

De huidige GLP-1-medicatie helpt mensen nu ook af te vallen door dat bewuste hormoon na te bootsen. Dat gaat zo in zijn werk. Wanneer de bloedsuikerspiegel van een patiënt hoog is, sturen GLP-1-medicijnen signalen naar de alvleesklier om meer insuline af te scheiden. Maar niet alleen dat, GLP-1-geneesmiddelen sturen ook signalen naar de hersenen, waardoor het lichaam een voldaner gevoel krijgt ondanks minder voedselinname. GLP-1-medicijnen vertragen ook nog eens de spijsvertering. Daardoor verandert de manier waarop het lichaam voedsel omzet in energie.

Bij farmabedrijven ving Eng aanvankelijk bot met zijn vondst. Uiteindelijk patenteerde hij de molecule in 1995 en gaf hij de ontdekking in licentie aan de inmiddels verdwenen biotechnologische start-up Amylin.

Amylin fabriceerde het synthetische hormoon extenatide, dat in 2005 goedgekeurd werd door de Food and Drug Administration (FDA) voor de behandeling van diabetes type 2. Het wordt vandaag de dag nog altijd gebruikt door honderdduizenden kinderen en volwassenen met diabetes. Extenatide was het allereerste GLP-1 imiterende geneesmiddel en het begin van een hele nieuwe klasse fel verbeterde diabetesmedicijnen. Recent leidde het dus ook tot GLP-1-medicatie ontwikkeld om obesitas aan te pakken.