Tijdelijk verbod betekent dan toch (nog) niet einde van walvisjacht in IJsland

De IJslandse regering besliste in juni om een nationaal verbod op walvisvangst in te voeren tot 31 augustus. Ze deed dat na een kritisch rapport dat stelde dat de walvissen onnodig lijden voor hun dood. 

De overheid liet tijdens de zomer nagaan of de bevindingen van dat rapport wel klopten. Kwam ze tot dezelfde conclusie, had dat het definitieve einde van de walvisjacht in IJsland betekend kunnen hebben.

De groep experten die zich over de kwestie heeft gebogen, trekt andere conclusies en stelt dat de jacht kan doorgaan, mits nieuwe regels. Zo moeten jagers een training volgen, en moeten de visuitrusting en jachtmethoden worden aangepast om het dierenwelzijn te verbeteren.

De walvisjacht wordt daarbovenop streng gemonitord. Aan het einde van het jachtseizoen kijkt het IJslandse ministerie van Voedsel, Visserij en Landbouw of het dierenwelzijn inderdaad is verbeterd.

Maar dit is niet het einde van het verhaal. Opvallend genoeg wilde IJsland sowieso al in 2024 de quota op de commerciële walvisjacht afschaffen en definitief met de jacht stoppen. De regering ziet weinig redenen om de jacht na 2024 nog toe te laten.

"Er is heel wat internationale druk", legt Jan Haelters van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen uit in "De ochtend" op Radio 1. "Er is nog maar een walvisjachtbedrijfje actief. De jacht is niet rendabel. De afzetmarkt is heel klein, om niet onbestaand te zeggen."

"Los van het dierenleed, is het belangrijk voor onze planeet dat walvissen beschermd worden", zegt Haelters. "Walvissen zijn belangrijk voor de biodiversiteit en in de strijd tegen de klimaatopwarming. In de oceaan zijn er heel grote stukken die redelijk onvruchtbaar zijn. Walvissen halen voedingsstoffen vanuit het diepere water naar boven. Daardoor worden die delen vruchtbaarder en kunnen plantjes, plankton en algen groeien."

Naast Noorwegen en Japan is IJsland een van de weinige landen die de controversiële praktijk nog niet heeft verboden, ook al heeft het dat in het verleden wel al gedaan. In 1986 besliste de Internationale Walvisvaart Commissie (IWC) om een internationaal moratorium in te voeren. Dat is een tijdelijk verbod op de walvisvangst, met enkele uitzonderingen voor wetenschappelijke doeleinden of jacht door traditionele volkeren, zoals de Inuit in Canada.

Bijna alle landen aanvaardden dat moratorium. Japan was een van de landen dat tegen stemde. Het was lange tijd lid van het IWC om zijn bezwaren te uiten, maar stapte in 2019 op. Sindsdien is het een van de grootste spelers in de walvisvangst, met naar schatting 866 walvisvangsten tussen 2019 en 2021.

IJsland erkende aanvankelijk het moratorium, maar stapte in 1992 toch uit het akkoord. Het duurde tot 2002 voor het land opnieuw toetrad, maar toen al liet de regering weten dat ze zich afzijdig hield van het verbod op de walvisjacht. In 2006 haalden IJslandse vissers voor het eerst sinds de jaren 80 een walvis binnen, wat de heropstart van commerciële walvisvangst betekende. De grootste afzetmarkt was Japan, waar walvisvlees nog vaak op het bord terechtkomt.