Vijftig jaar geleden verscheen Het Belang van Limburg als eerste krant van het land in kleur

Een keeper in blauwe trui met lange mouwen veert hoog op, beide handen om een bal geklemd. Rond hem kijkt een zevental toesnellende voetballers in wit-geel-zwarte of rood-zwarte tenues naar de plukbal. De groene grasmat en één witte krijtlijn zijn zichtbaar, de achtergrond is helemaal verzwolgen door duisternis. Ziedaar een beschrijving van de kleurenfoto – een fase uit de wedstrijd Lierse-Beringen, de openingsmatch van de nieuwe competitie – die op maandag 3 september 1973 een prominente plaats had op de eerste pagina van Het Belang van Limburg.

“Scannen van een kleurenfoto gebeurde lijntje per lijntje. Een proces dat in het begin acht uur duurde per foto”

Jan Baert

Binnenin stonden trouwens nog meer kleurenfoto’s. “HET BELANG VAN LIMBURG verschijnt als eerste krant van het land in kleur. En dit terwijl de kleurentelevisie nog volop bezig is om zich door te zetten tot de massa-konsumptie. Ongetwijfeld een ingrijpende omwenteling in de geschiedenis van het Belgische dagbladwezen”, meldt een tekst bij de foto. Mogelijk was die krant in kleurendruk niet alleen een Belgische maar zelfs een Europese primeur.

Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de eerste kleurenkrantenfoto’s bladeren we terug naar toen, met mensen die het meemaakten.

Hectisch

“Die eerste kleurenfoto maakte heel veel los”, zegt Gaston Tuch, oud-sportjournalist van Het Belang van Limburg, die in 1973 was begonnen op de redactie. “De concurrentie benijdde ons. Het nieuws dat wij met kleurendruk gingen uitpakken, werd serieus besproken op andere krantenredacties. Zij wilden ook, maar wij waren eerst.”

“De week vóór de publicatie was het heel hectisch op de redactie. De fotografen van toen, met name Jos Gijsels en Frans Nolmans, waren in alle staten en hadden van alles uitgeprobeerd. Met een bang hart wachtten we het resultaat af”, herinnert Tuch zich. “En eerlijk gezegd, als je die foto van toen vergelijkt met wat we nu brengen, dan was dat toch maar pover. Ik denk dat fotografen toen ook nog niet uitgerust waren met materiaal om een heel goeie kleurenfoto te maken. Dat belet niet dat er heel veel over gesproken is en dat maandag op de klassieke redactievergadering met veel trots en fierheid gereageerd werd op het resultaat.”

“Was het niet keeper Fransen van Beringen die op die foto omhoog springt?”, haalt Tuch zich correct voor de geest. “Ik zie die mannen nog zo voor mij. De meeste van die spelers van Beringen waren mijnwerkers. Ik interviewde ze in een cafeetje tegenover de mijn. Na hun morgenpost kwamen ze om twee uur buiten, dan staken ze de straat over naar het cafeetje en daar zaten wij klaar om een babbeltje te doen.”

Flits

Op pagina 9 van de krant van 3 september 1973 prijken kleurenbeelden van de matchen Berchem-STVV en Diest-Beerschot, beide gespeeld op zaterdag 1 september bij daglicht. Maar bij geen enkele foto staat de naam van de fotograaf, zelfs geen initialen.

“De fotografen die de eerste kleurenfoto’s maakten, waren Jos Gijsels en Frans Nolmans zaliger”, zegt gepensioneerd persfotograaf Philippe Lebeau, bijgetreden door Guido Zeelmaekers die op de fotodienst en reproafdeling van onze krant werkte. Lebeau was zo’n twee jaar in dienst toen de eerste kleurenfoto’s verschenen: “We moesten toen als fotografen vóór de match toestemming vragen aan de scheidsrechter of we met flits mochten werken want dat felle licht zou spelers kunnen verblinden.”

Volgens Lebeau maakte Nolmans de foto op bladzijde 1. De familie Gijsels denkt dat het hun vader Jos was: “Pa heeft altijd verteld dat hij de eerste kleurenfoto maakte: een keeper die omhoog sprong. Hij drukte net op het goeie moment af”, herinnert Marc Gijsels zich. Op de foto van Beringen springt de doelman omhoog, op die van STVV ook.

De wedstrijd Lierse-Beringen startte op vrijdag 31 augustus 73 om 20 uur. Pleinen waren toen lang niet zo goed verlicht als nu, dat is duidelijk te zien. De foto van de Beringse ‘plukbal-bij-nacht’ kreeg wellicht toch de ereplaats op pagina 1 omdat het een fase uit de openingsmatch was. De foto’s van STVV en Diest bij daglicht oogden eigenlijk fraaier. “Er was destijds ook een dag nodig om een kleurenfoto te prepareren voor het drukken op krantenpapier”, aldus Lebeau.

Huzarenstukje

“Die eerste kleurenfoto in de krant was een huzarenstukje. Het gebeurde met volledig nieuwe technologie”, beamen Frans en Jan Baert. Hun ouders Jan sr. en Tony Baert stonden in 1973 aan het roer van Het Belang van Limburg.

“We kwamen van typo, het drukken met lettertjes in lood, en schakelden over naar een offset-procédé”, vertelt Jan Baert. “Vader had in Amerika gezien dat kranten in kleurenprint begonnen op te komen en hij is er heel vroeg bij geweest om die techniek over te nemen. Een groot financieel risico. Niemand wist of lezers en adverteerders wel kleuren zouden willen. Op technisch vlak waren de drukmachinefabrikanten er zelf ook nog niet helemaal uit. Vader kwam terecht bij het bedrijf Wifag in Zwitserland: daar heeft hij een offsetpers voor vierkleurendruk besteld. Die werd geïnstalleerd in een gloednieuw complex met drukkerij en kantoren aan de Herkenrodesingel in Hasselt.”

Bij offsetdruk worden teksten en illustraties niet meer in reliëf in lood gezet, maar komen ze fotografisch terecht op gladde aluminium drukplaten. “Een complete ommezwaai van technologie. Waar je vroeger zetmachines had, tikten journalisten hun teksten nu rechtstreeks op een computer, de Harris”, legt Jan Baert uit. “Die offsetpers was toen echt hightech. Ze hebben maanden proefgedraaid.”

Separatie

Louis Lemmens was destijds een van de drukkers. “De offsetpers stond niet meteen op punt, dat liep heel moeilijk. Op offsetplaten moest inkt en water komen, maar papier kan natuurlijk geen water verdragen. Bij het minste beetje teveel aan water brak de papierrol en dan viel de drukmachine stil. De waterafregeling was heel slecht in het begin, we hebben veel afgezien”, lacht Louis. “We hebben die rollen beetje bij beetje met de hand moeten afstellen tot de waterverhouding precies goed zat. Het was monnikenwerk maar we zijn erdoor geraakt, en aan de start van de voetbalcompetitie in 73 waren we klaar voor vierkleurendruk. De eerste zijn om kleurenfoto’s te drukken, daar werd over gepraat.”

Een foto nemen op een voetbalmatch was één ding. Maar dat kiekje moest nog in kleur worden ontwikkeld, geretoucheerd en daarna ingescand worden voor het naar de offsetdrukkerij kon. “Die eerste drumscanners kostten 25 à 30 miljoen frank, een enorme investering. We werkten daarvoor samen met fotosetting Geelen die geïnvesteerd hadden in zo’n scanner”, verduidelijkt Jan Baert. “De scanner en een computer moesten de kleuren op een foto uitfilteren en scheiden in de basiskleuren geel, blauw, rood en zwart als contrast. Dat scannen gebeurde lijntje per lijntje. Een proces dat in het begin acht uur duurde per foto. Als er iets mislukte, moest je helemaal opnieuw beginnen. Technisch was het in het begin onmogelijk om de avond ervoor een foto te nemen en die ’s anderendaags in kleur in de krant te hebben.”

Na de kleurenseparatie kreeg je vier foto’s: eentje met alleen geel, eentje in blauw, eentje in rood en eentje in zwart. “Die werden in de drukkerij op een offsetplaat gezet en als je die vier kleuren heel secuur over elkaar zette, kreeg je de oorspronkelijke kleurenfoto.” Maar als er iets scheef zat, zag de gedrukte foto er belabberd uit.

Advertenties

In Het Belang van Limburg van 3 september 1973 zaten alle kleuren gelukkig snor. Het radio- en tv-nieuws van de BRT besteedde aandacht aan de mijlpaal in de Belgische krantenwereld.

“Onze gewone lezer was er al even trots op als wijzelf als uitgeversfamilie”, knikt Frans Baert. “Het was op en top Limburggevoel: wij presenteren hier een hoogstandje. Ik was toen achttien jaar en weet nog dat we met het gezin ’s nachts in de drukkerij stonden te kijken of het allemaal wel ging lukken met die eerste kleurenfoto. Het was pionierswerk, spannend. We hebben ervoor moeten zweten maar het is ons toch gelukt, dát gevoel heerste.”

“Ik weet dat er nadien bezoekers van over de hele wereld kwamen om onze vierkleuren-offsetdrukkerij te zien. Zelfs mensen uit India, hoorde ik onlangs nog. Die eerste kleurendruk was echt fenomenaal. Het rook ook anders als je aan die rode pers stond. Al is dat misschien mijn fantasie”, lacht Frans.

Op 3 september 1973 prijkten ook de eerste kleurenadvertenties in de krant. Cristal Alken toonde een pint blond schuimende pils op pagina 8. Galenco maakte op de volledige laatste bladzijde reclame voor huidverzorgingsproducten met een kleurenfoto van een mama en baby onder de douche en kleurrijke flacons. “Niet toevallig zijn het Limburgse adverteerders. Ze wilden graag de eersten zijn en de bedrijfsleiders waren ook familievrienden”, zegt Jan Baert.

Shirtreclame

De Beringse plukbal van 50 jaar geleden nog eens overdoen, kan helaas niet. Keeper Herman Fransen en mandekker Zenon Ziembicki, de twee Beringen-spelers die vermeld staan in het foto-onderschrift op pagina 1 van de krant van 3 september 73, zijn overleden.

Eric Claes, beheerder van Facebookpagina Beeringen FC 522, nodigde wel zes andere vedetten uit de ploeg van vijftig jaar geleden uit aan het Mijnstadion waar ze poseerden in rood-zwarte replicashirts. “De eerste kleurenfoto was niet meteen een geluksbrenger voor die mannen: Beringen verloor de openingsmatch tegen Lierse met 4-1. Ze sloten het seizoen af op plaats 11 van 16 ploegen”, licht Eric toe. “’73-’74 was trouwens het tweede seizoen waarin shirtreclame toegelaten was, Radson werd toen sponsor van Beringen.”

De club is gefuseerd in 2002, maar het rood-zwarte hart klopt nog volop. “Dat onze ploeg als allereerste in kleur in de krant stond, daar blijven we supertrots op”, besluit Eric Vanwetswinkel van Facebookpagina Official K Beringen FC Archief. “Oud-supporters spreken nu nog altijd vol nostalgie over die foto.”