Acteur en presentator Jan Van Looveren: ‘Mijn vader zei op zijn sterfbed: ‘Ik ben vergeten naar de vogeltjes te kijken.’ De alledaagse schoonheid was hem ontglipt’

Drie uur lang zullen we met Jan Van Looveren langs allerlei onderwerpen meanderen, van de bijwijlen gapende generatiekloof tussen hem en zijn dochters, tot het verzet van enkele boze mannen die zich niet willen aanpassen aan de noden van de moderne tijd. Maar beginnen moeten we, kúnnen we alleen maar bij een van Jans recentste bevliegingen: zeilen. Al daags na ons gesprek trekt hij er met zijn gezin twee weken lang met de zeilboot op uit voor een tour langs Kroatische eilanden. Had je hem vijf jaar geleden verteld dat hij zijn vakanties in de toekomst te midden van de golven zou slijten, hij had je niet geloofd.

“Tot mijn nonkel vier jaar geleden, op de begrafenis van mijn zus, vroeg of ik zijn zeilboot niet wilde overkopen. ‘Maar waarom?’, vroeg ik. ‘Ik heb zelfs nog nooit met een boot gevaren.’ We hebben toen samen een proefvaart gemaakt op de Oosterschelde, en meteen voelde ik: dít is het. De rust die ik ervoer op dat water, dat kan je je niet voorstellen. De haven in de verte kleiner en kleiner zien worden, voelde echt alsof ik al mijn zorgen en angsten aan land achterliet. Je bent alleen maar bezig met de wetten van de natuur: met de stroming, met de wind in de zeilen. Heerlijk.”

We hebben elkaar nog maar tien minuten eerder ontmoet, maar de woorden ‘zorgen’ en ‘angsten’ zijn al gevallen. Hebben we hier wel degelijk afgesproken met Jan Van Looveren – de acteur die bekend werd als übermacho ‘De Joeri’ in Tragger Hippy, en die naast Philippe Geubels M!LF (kort voor Man! Liberation Front, red.) presenteerde, een satirisch verzet tegen de moderne man? “In die programma’s speelde ik natuurlijk een rol, en dat lijken mensen weleens te vergeten. Dat imago is aan mij blijven kleven, terwijl ik absoluut niet het alfamannetje ben waarvoor ik soms versleten word. Het gebeurt nog steeds dat ik op straat onder luid gejoel word begroet. ‘Respect, man!’, zei een jonge kerel onlangs tegen mij. Dan denk ik: en wáárvoor precies?”

Dat er wel degelijk een ruimere gevoelswereld onder ’s mans motorkap huist, kwam misschien nog het best tot uiting in zijn recente theatervertelling Loslaten, waarin hij voor het eerst – op humoristische wijze weliswaar – praat over de angsten en bezorgdheden die hem de voorbije jaren parten hebben gespeeld. Met die voorstelling trekt hij dit jaar voor een bisronde langs Vlaamse zalen.

“In die voorstelling praat ik onder andere over mijn zus en mijn vader, die ik allebei verloor aan kanker. Mijn zus was nog maar vijftig toen ze overleed, dus dat was uiteraard een mokerslag. We hadden een hele hechte band, en in een mum van tijd was ze er niet meer. (stil) Zoiets meemaken, drukt je onvermijdelijk met je neus op de vluchtigheid van het leven. Ze was zo’n pure mens: een leerkracht plastische opvoeding op een middelbare school, waar ze heel geliefd was en de kinderen echt iets wilde bijbrengen.”

Heeft het verlies van je zus en vader je als mens veranderd?

“Dat denk ik wel. In de eerste plaats omdat er sinds de dood van mijn zus en vader een enorme angst ontstaan is dat ik, of een van mijn dierbaren, ook ziek zullen worden. Ik ben een ongelofelijke hypochonder, en om de zoveel tijd sta ik bij de dokter met een of ander ongemak. Dan denk ik: nu zal het wel zover zijn. Kanker is in mijn leven al zo vaak dichtbij gekomen, dat ik op zulke momenten redeneer: waarom zou het mij wel overslaan? Bij de dokter laat ik me dan volledig binnenstebuiten keren, en telkens blijkt alles gewoon in orde te zijn. Maar drie weken lang heb ik wel geleefd met het idee dat ik aan het sterven was.

“Ik ga sinds kort naar een psycholoog die me helpt om, onder andere door middel van mindfulness, op een andere manier om te gaan met die negatieve gedachtespiraal. We proberen nieuwe, gezondere denkpatronen te kweken. Niet gemakkelijk, merk ik, maar het is nodig. Daarover praat ik dus allemaal, maar er wordt in mijn voorstelling ook geláchen. Toen Thomas Vanderveken (die met hem ‘Factcheckers’ presenteert, red.) naar een van mijn optredens kwam kijken, zei hij: ik denk dat jij gevonden hebt waarnaar je op zoek was. Op een podium staan en humor brengen, dat is wat jij moet doen met je leven.”

De afgelopen jaren mocht hij evenwel vooral opdraven als presentator, in programma’s als Factcheckers. “Maar ik miste iets,” zegt Van Looveren, “en het kriebelde al enige tijd om weer vaker te acteren. Ik besefte: ik ben 54, dus als ik nog een ommekeer wil, zal het nu moeten gebeuren. Ik denk dat mensen na een tijd ook gewoon een beetje vergeten dat je beschikbaar bent.”

Daar lijkt nu verandering in te komen. Met Boomer, een comedyreeks die humor uit het alledaagse leven perst, en waarin hij naast zijn dochter Pippa en zijn vrouw Els Béatse speelt. “Voor Pippa is het haar debuut als actrice. Ze heeft net als alle andere actrices auditie gedaan bij de VRT, en kwam eruit als de beste kandidaat. Heel verrassend vond ik dat niet: ze is amper zestien, maar wel een natuurtalent.”

Met je puberdochter op de set staan, dat moet vonken geven.

(lacht) “Soms is dat een uitdaging geweest, ja. Mijn dochter houdt er net als ik van om dingen in vraag te stellen op de set. Ze gaat niet zomaar overal mee akkoord, en dat heeft bij momenten tot stevige discussies geleid. Ik herinner me een scène waarin ze aan de keukentafel kwaad moest worden op mij. ‘Bouw je woede stilaan op’, had ik gezegd. Maar nee: dat vóélde ze niet. Zij vond dat ze meteen moest ontploffen. Ik hou van mensen met een mening, en denk dat het de enige manier is om alles uit jezelf te halen. Maar soms denk ik: je begint nog maar net. Een moeilijke balans.

“Ik heb zelf trouwens ook moeten leren om mijn meningen wat te doseren. Vroeger dacht ik nogal snel dat mijn mening wel de juiste zou zijn. Op een bepaald moment heeft Britt Van Marsenille me tijdens het maken van Factcheckers rustig aan de kant genomen, en gezegd: ‘Jan, je bent een felle. Als jij je mening zo vurig verdedigt, blijft er weinig ruimte over voor de anderen’. Toen dacht ik toch: oei, dat mag niet gebeuren. Sindsdien probeer ik ook andere meningen toe te laten, of ze tenminste tegen elkaar af te wegen.”

De eerste recensies van Boomer zijn ondertussen binnen, en die zijn niet unaniem positief. Jan laat het niet aan zijn hart komen. “Zolang recensenten me niet persoonlijk proberen neer te halen, maar ik effectief iets kan leren van wat er geschreven wordt, vind ik het allemaal best.”

Je ligt niet meer wakker van een negatieve recensie?

“Wat voor mij toch vooral telt, is wat de kijkers ervan zullen vinden. Zij zijn uiteindelijk de reden waarom je een programma maakt, en hun mening weegt voor mij zwaarder door dan die van een recensent. Stel dat zij Boomer maar niks zouden vinden, dan zitten we wél met een probleem. Natuurlijk komt een negatieve recensie binnen, want je hebt met een team lang en hard gewerkt aan een programma. Maar vanaf een bepaalde leeftijd relativeer je toch ook wat er over jou geschreven wordt, hoor.”

Boomer zet het verschil tussen generaties op scherp. Je dochter schreeuwt op een bepaald moment: ‘Je bent zo cringe’. Hoezeer worstel jij met de veranderende tijdgeest?

“Ik vind dat de maatschappelijke verandering vandaag heel snel moet gaan, en dat het ook minder geoorloofd lijkt om niet meteen helemaal mee te zijn met het nieuwe verhaal. Als je ergens vragen over hebt, ben je tégen. Maar nee, denk ik dan, leg het mij gewoon eens uit. Misschien begrijp ik het daarna wel.”

Waar heb je het dan precies moeilijk mee?

“Met de gelijkheid van mannen en vrouwen worstel ik voor alle duidelijkheid helemaal niet. En natuurlijk moeten de lonen gelijk zijn, dat is een vanzelfsprekendheid. Maar het gegeven transvrouw en transman, daar heb ik wat tijd voor nodig gehad, ja. Een van mijn goede vrienden is transgender, en aan de fysieke verandering van die persoon heb ik toch even moeten wennen.

“We hebben daar toen een aantal erg goede gesprekken over gevoerd, en dat heeft veel van mijn vragen weggenomen. Als je iemand in tranen ziet vertellen over het grote ongeluk dat zich jarenlang achter gesloten deuren heeft afgespeeld, kan je ook niet anders. Want uiteraard gun ik haar het volledige geluk, en zie ik nu ook iemand die op een veel evenwichtigere manier in het leven staat.”

Tegelijkertijd zijn er mannen die haast stampvoetend beweren dat ze vandaag niks meer mogen zeggen. Dan denk ik weleens: waarover hebben jullie het precies? Wat mag je dan niet meer zeggen?

“Dat is pure angst voor verandering! Het is veel gemakkelijker om vast te houden aan wat er al is, dan om mee te bewegen. Maar tegelijkertijd vind ik dat we mensen, en ja, ook mannen, soms wat tijd en krediet moeten geven om bij te benen. Als ze tenminste mee wíllen.

“Mijn moeder laat zich bijvoorbeeld nog steeds af en toe het n-woord ontvallen. Niet uit slechte wil, maar omdat ze dat zo gewend is. Ik heb haar een keer de link met slavernij uitgelegd, en haar gevraagd om er meer rekening mee te houden. Dat probeert ze nu ook te doen. Is dat dan slechte wil? Ik denk van niet. Ik wil toch geloven dat de meeste mensen openstaan voor dialoog en verandering, als we hen daar ook de ruimte toe geven.”

Over de veranderende tijdgeest gesproken: ik heb ter voorbereiding van dit gesprek nog eens naar een aflevering van M!LF gekeken, en al in de eerste tien minuten mocht een schaarsgeklede jonge vrouw opdraven voor een tribune vol mannen. Om nu te zeggen dat dat programma de tand des tijds zo goed heeft doorstaan…

(lacht) “In die tijdgeest kon en mocht dat. Zou ik vandaag nog meewerken aan zo’n programma? Nee, dat kan je nu niet meer maken. Het kot zou te klein zijn als je vandaag twee vrouwen in een terrarium over takken laat kruipen.

“Maar je wordt meegesleept in een visie, je zit aan het begin van je carrière en denkt: ik zal dat maar doen zeker. Ik zag dat programma ook als een springplank naar meer. Maar ik heb er ook geen spijt van: door die rol ben ik geraakt waar ik nu ben. Maar M!LF, dat was een geval apart, dat besef ik ook wel.”

Thuis ben je overigens wél in de minderheid, als vader van drie dochters. Word je daar per definitie een grotere feminist van?

“Dat zou ik nu ook weer niet zeggen. Maar het heeft er wel voor gezorgd dat we aan de keukentafel heel regelmatig gesprekken voeren óver het feminisme. Onlangs had ik het met Pippa over de vraag of het nog oké is om bewonderend te fluiten naar een vrouw op straat. Zij vindt absoluut van niet, ik moet eerlijkheidshalve toegeven dat ik er nog steeds niet helemaal het probleem van inzie. Dan merk ik wel dat ik als man thuis alleen sta. Mijn dochters en vrouw trekken dan aan hetzelfde zeel.

“Dat er een nieuwe gevoeligheid zit in handelingen die we vroeger vanzelfsprekend vonden, is volgens mij ook geen slechte zaak. Het was duidelijk nodig dat er iets veranderde. En misschien bewegen we ons vandaag iets meer op kousenvoeten, om dan later weer ergens in het midden te eindigen. We komen van heel ver, hè, als je ziet wat er ten tijde van #MeToo allemaal naar buiten is gekomen.”

Hoe voelbaar is de generatiekloof bij jullie?

“Bij momenten: heel erg. Ik denk dat mijn dochters me soms een ongelofelijke boomer vinden, al probeer ik hun opvoeding wel anders aan te pakken dan wat ik zelf van thuis uit heb meegekregen. Mijn vader was iemand die met de vuist op tafel klopte, zijn wil was wet. Ik denk dat je er met die ingesteldheid vandaag niet komt. Mijn dochters willen in dialoog gaan met mij, maar een argument proberen te winnen met ‘omdat ik het zeg’, dat werkt vandaag niet.

“Ik denk dat die aanpak de band met je kinderen ook wel versterkt. Onlangs betrapten Els en ik onze middelste dochter op vapen. Eerst ontkende ze stellig, maar nadien kwam ze uit eigen beweging vertellen dat ze had gelogen. Dat we kennelijk een band met elkaar hebben opgebouwd waarin die openheid er kan zijn, vond ik zó mooi.

“Het belang van praten, dat heb ik echt moeten leren. Over alles, hè. Ook over seksualiteit, zelfs als dat ambetante en ongemakkelijke gesprekken zijn. Experimenteer maar, zeg ik tegen mijn dochters, maar doe zeker niets wat je zelf niet wil! Praat met jullie vriendjes over wat je leuk vindt! En wat ga je doen qua bescherming? Dat soort gesprekken heb ik zelf nooit gehad met mijn ouders.”

Je lijkt me ook een overbezorgde vader.

“Ik vrees dat dat klopt. Misschien word je dat automatisch ook iets meer als vader van drie jonge vrouwen. Ik ben me er terdege van bewust dat er een aantal zieke zielen rondlopen op deze planeet. Als mijn dochters uitgaan, druk ik hen altijd op het hart dat ze zéker niet alleen naar huis mogen komen, dat ze nooit met een vreemde in de auto mogen stappen… (zucht) Gelukkig heb ik Els: zij vertrouwt er veel gemakkelijker op dat de dingen wel goed zullen komen. Ik heb dat veel minder. ’s Nachts schiet ik soms in paniek wakker: ‘Ze zullen hun fietslichten toch hebben aangedaan?’”

Eigenlijk is het een klein mirakel dat we je vandaag in de hoedanigheid van acteur aan het werk zien. Van je vader moest je eigenlijk bakker worden.

“Ja, en dat ben ik ook lang geweest. Mijn vader was van thuis uit beenhouwer, en vond dat ik ook een hardwerkende zelfstandige moest worden. Zekerheid, centen verdienen: dát vond hij belangrijk. Ik herinner me nog goed dat ik mijn eerste stukken speelde met Dimitri Leue (acteur en schrijver, red.) in theaterzaal hetpaleis, en dat mijn vader ’s avonds kwam kijken. ‘Goed gedaan, jongen’, zei hij, ‘maar vergeet de bakkerij niet. Hoe laat begin je morgenvroeg?

“Mama heeft haar trots dan weer niet weggestoken. Ze hield zelfs een plakboek bij met krantenknipsels van zowat alles wat ik deed. Als ze samen met de mobilhome op reis waren, vertelde ze, was papa altijd de eerste om te zeggen: pak de plakboek van onze zoon er nog eens bij. Hij was dus wel trots op wat ik deed, maar dat heeft hij nooit tegen mij gezegd.”

Nooit?

“Pas op zijn sterfbed heeft hij het eindelijk uitgesproken. Toen zei hij: zie maar dat je een grote acteur wordt.”

Van een beetje druk gesproken.

“Ja, toen zijn er tranen gevloeid, jongens toch. Mijn vader die mijn droom om acteur te worden eindelijk legitiem verklaarde, dat moest ik echt even horen.

“Maar zeventien jaar ben ik dus wel bakker geweest, en heb ik acteren en bakken met elkaar gecombineerd. ’s Nachts stond ik in de bakkerij, om dan in de namiddag een kindertheatervoorstelling te spelen bij Theater FroeFroe. Ik sliep vijf uur per nacht om mijn droom waar te maken. Ik ben mijn carrière als acteur destijds begonnen bij Windkracht 10 en leverde aan het begin van de draaidagen ook de koffiekoeken en de broden. (bootst stem van Warre Borgmans na) ‘Jan, brengde gij morgen nog eens wat ijspralines mee?’ En dat deed ik dan natuurlijk.

“Pas na de dood van mijn vader heb ik de bakkerij verkocht, en heb ik me volledig op mijn acteerwerk gegooid.”

Had je niet vroeger met die bakkerij kunnen stoppen?

“Ik denk dat ik mijn vader daar echt ongelukkig mee gemaakt zou hebben. Het is ook doordat ik zo lang in die bakkerij heb gestaan, dat ik een mooie cent heb kunnen verdienen. Heel wat van mijn collega’s maken nu financieel uitdagende tijden mee. Die druk voel ik minder.”

Jij moet nooit opdrachten aannemen enkel en alleen om er financieel van rond te komen?

“Niet meer, nee. Onlangs heb ik nog enkele reclame-opdrachten gedaan, en daar ga ik niet flauw over doen: natuurlijk gaat het dan over de centen. Zoals George Clooney koffie promoot, of Kevin De Bruyne pizza’s aanprijst. Maar tegen mijn zin doe ik dat nooit.”

Dus als je in het verleden de stem insprak van Ketnet-clown Bumbalu, is dat omdat je dat een amusant project vindt?

“Absoluut! Wist je trouwens dat ik nog in een Bumbalu-pak in het Sportpaleis heb gestaan tijdens de Sinterklaasshow van Samson & Gert? Ik heb mij daar onwaarschijnlijk hard mee geamuseerd. Ik beslis met mijn buik over projecten en neem elk project aan omdat ik het graag wil doen.

“De ambitie is er nog steeds, en ik ben ongelofelijk blij dat mijn carrière nu een heropleving kent. Maar de gejaagdheid is met de jaren toch wat geminderd. Mijn vader zei op zijn sterfbed: ik ben vergeten naar de vogeltjes te kijken. Hij was altijd zo druk bezig, dat de alledaagse schoonheid hem bij momenten ontglipt is.

“Dat heb ik zelf ook al meegemaakt. Tijdens het filmen van Onderweg met Jan merkten we pas in de montagecel op dat we ons voor onze job op ongelofelijke plekken hadden begeven. Maar op het moment zelf ben je zo druk bezig met filmen, dat het niet tot je doordringt. Sinds enige tijd begin ik de ochtenden daarom rustiger en aandachtiger, door in de tuin met mijn vrouw een koffie te drinken op het terras, en naar de vogeltjes te kijken. We praten dan over de simpele dingen: over het weer, over wat ons die dag te wachten staat.”

“Weet je wat het is”, zegt Van Looveren. “Als je al een aantal mensen hebt verloren, besef je des te meer dat je het leven beter in het hier en nu leeft. Want er zál niks meer zijn na de dood, daar geloof ik niet in. Twee weken op de zeilboot ronddobberen in Kroatië, daarvan denk ik nu meteen: natuurlijk moeten we dat doen. En toen Guillaume Van der Stighelen me onlangs vroeg om in september samen naar Londen te zeilen, heb ik geen moment getwijfeld. Vroeger stond ik aarzelender in het leven. Het kwam niet goed uit, er kwam iets tussen, of ik bleef uit gemakzucht thuis. Nu weet ik: néé, het leven speelt zich daar af, buiten de deuren.”

We nemen afscheid. Het moet de eerste keer zijn in mijn journalistieke carrière, maar Van Looveren zegt dat hij het interview niet hoeft na te lezen alvorens het ter perse gaat. Het gezegde is gezegd. En daarbij: zijn internetverbinding zal de komende weken, wanneer hij onder gehesen zeilen resideert, toch miniem zijn. Adieu dan maar.

Boomer is nu te zien op Streamz en VRT. Info en tickets voor de theatertour Loslaten via livecomedy.be