Patiënten van vrouwelijke chirurgen hebben minder complicaties (maar het is nog niet duidelijk hoe dat komt)

Vrouwen zijn grondiger en voorzichtiger, terwijl mannen dan weer sneller en soms wat onbesuisd te werk gaan. Dat is het cliché. Maar is er ook iets van aan?

Voor Zweedse en Canadese chirurgen zou die veralgemening misschien wel een grond van waarheid kunnen bevatten. Dat blijkt uit twee grootschalige studies die allebei vorige week werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift JAMA Surgery. De wetenschappers achter die studies stelden vast dat patiënten die door een mannelijke chirurg werden geopereerd, nadien meer kans liepen op complicaties dan zij die door een vrouw werden geopereerd.

Het Canadese onderzoek nam meer dan 1 miljoen patiënten onder de loep die tussen 2007 en 2019 een vaak voorkomende chirurgische ingreep hadden ondergaan in de provincie Ontario. 151.054 van hen werden behandeld door een vrouw, zes keer meer patiënten door een man. En wat bleek: bij 25 procent van de patiënten die door een mannelijke chirurg werden behandeld, traden er binnen het jaar na de ingreep ernstige complicaties op, gaande van heropnames tot sterftegevallen. Bij de vrouwelijke chirurgen ging het slechts om 20,7 procent.

In het Zweeds onderzoek is de man-vrouwverhouding iets minder scheefgetrokken: daarin werd precies een derde van de 150.509 ingrepen uitgevoerd door een vrouw. Anders dan in Canada ging het hier om één specifieke ingreep: galblaasoperaties. Maar ook hier bleek de kans op complicaties bij een vrouwelijke chirurg (9 procent) iets kleiner dan bij een mannelijke (10,2 procent).

Tot daar de naakte vaststellingen. De auteurs van beide studies waagden zich niet aan verklaringen.

Wel wijzen ze naar resultaten van eerder onderzoek. Daaruit blijkt dat mannelijke en vrouwelijke chirurgen er een andere communicatiestijl op na houden met hun patiënten. Ook zijn vrouwelijke artsen meer geneigd om zich aan richtlijnen te houden, gaan ze minder snel over tot operatieve ingrepen en werken ze ook sneller samen.

In die zin lijken ze dus wel degelijk grondiger te werk te gaan.Dat zou een andere vaststelling uit het Zweedse onderzoek kunnen verklaren: dat ingrepen door vrouwelijke chirurgen gemiddeld langer duren dan die van hun mannelijke collega's.

Toch blijft enig voorbehoud op zijn plaats. Zo vond eerder onderzoek in Japan géén verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke chirurgen die in hetzelfde ziekenhuis werken. En het gaat om onderzoek in Canada en Zweden. Het is nog maar de vraag of je de resultaten in die gezondheidssystemen zo maar kan vergelijken met landen waar de gezondheidszorg anders is ingericht, bijvoorbeeld in België.

Michel Bafort, medisch diensthoofd aan het AZ Alma in Eeklo, verdiept zich wel vaker in het thema van medische fouten. Hij noemt beide studies "mooie retrospectieve studies die vragen oproepen, maar spijtig genoeg geen gefundeerde hypothesen of antwoorden formuleren".

Want er vallen nog meer kanttekeningen te maken bij de studies. Bafort wijst er bijvoorbeeld op dat er in Zweden meer vrouwelijke dokters in private of universitaire ziekenhuizen werken dan in openbare, in vergelijking met mannen. Daar zou de zorg door de band genomen beter zijn, en de kans op complicaties dus kleiner.

"En de wereld van de chirurgie is nog altijd een mannenbastion. Daardoor heb je misschien meer jongere vrouwelijke artsen. We weten dat jongere artsen, begeleid door een oudere arts, net minder fouten maken. Ze zijn waarschijnlijk voorzichtiger, net zoals een piloot in opleiding extra voorzichtig zal sturen".

Mania De Praeter, kinder- en neurochirurg aan het UZA in Antwerpen, wijst er in de podcast "Het kwartier" dan weer op dat het al bij al om kleine verschillen gaat. Bovendien vraagt ze zich af of het wel nuttig is om te focussen op het onderscheid tussen mannelijke en vrouwelijke chirurgen. "Je zou ook kunnen kijken naar chirurgen die met een BMW rijden of met een bakfiets. Dat zijn andere persoonlijkheden, en dat zou ook andere uitkomsten opleveren."

"Er zijn chirurgen waar ik mij niet door zou laten opereren omdat die nogal kort door de bocht gaan, snel overgaan op opereren of nogal cowboyachtig te werk gaan. Maar dat kan evengoed bij vrouwen het geval zijn. Misschien iets minder, maar het is niet omdat het een vrouw is dat het meteen de beste chirurg is."

Wat vrouwen volgens De Praeter wel beter doen? Praten. "Wij spreken misschien wel iets gemakkelijker over waarom iets niet goed is gegaan of wat we beter kunnen doen. Die gesprekken heb ik eerder met vrouwelijke dan met mannelijke collega’s."

Ook Isabelle Van Herzeele, vaatchirurg aan het UZ Gent, vindt communicatie "ontzettend belangrijk". Het zal nadien allemaal een rol spelen of er al dan niet een complicatie optreedt, zegt ze.

"Wanneer een patiënt bij jou op consultatie komt, moet je duidelijk uitleggen wat het probleem is, hoe je dat zal aanpakken en of hij of zij al dan niet geopereerd moet worden. Je bouwt een vertrouwensrelatie op. En hoe beter je de patiënt kan informeren, hoe beter hij weet wat er van hem verwacht wordt. Maar ook tijdens de operatie moet je duidelijk aan je team kunnen zeggen wat je verwacht."

Is het dan dringend tijd dat er meer vrouwen de stap zetten naar de operatietafel?

"In de neurochirurgie zijn vrouwen sterk in de minderheid, met 37 vrouwen op 223 mannen (in België, red.)", merkt De Praeter op. "Maar ook specialisaties als cardiochirurgie, orthopedie en urologie worden sterk overheerst door mannen. Dit kan dus een oproep betekenen voor vrouwelijke artsen in spe om hen te laten kiezen voor chirurgische specialisaties. Vrouwen kunnen dat even goed als mannen."

Toch weet haar collega Isabelle Van Herzeele uit ervaring dat oudere patiënten vaak nog een oudere, grijze man verwachten als chirurg. "Soms schrikken mannen als daar dan plots een jongere vrouw voor hen zit."

Maar uiteindelijk doet het er volgens haar niet zo veel toe "of de chirurg nu een grijze man is of een jonge vrouw, of welke cultuur er voor jou zit. Je moet als patiënt vooral een klik hebben en voldoende geïnformeerd zijn, zodat je met vertrouwen je operatie tegemoet kan gaan".