Nieuwe fictiereeks "De club" op VRT 1 over 3 koppels met vruchtbaarheidsproblemen: ook harde realiteit voor 1 op de 6 Belgen 

Een kindje krijgen: het lijkt vanzelfsprekend, kinderspel. Maar dat is het voor veel mensen niet. Ook zo voor Bert en Kirstie, Ziggy en Charlie, en Ellen en Ellen uit "De club".

Deze tragikomische fictiereeks volgt de drie koppels, die vrienden worden in de wachtzaal van de dienst fertiliteit. Hun intieme, romantische kinderwens wordt een medische ivf-procedure.

Twee makers van de reeks, Leander Verdievel en Zita Theunynck, behoren zelf ook tot "de club" en schreven de reeks vanuit hun eigen ervaringen. Alletwee moesten ze, elk met hun partner, een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan.

"Ik had altijd gedacht dat we outsiders waren, uitzonderingen", zegt Verdievel. "Bij iedereen van onze vrienden lukte het zonder problemen om kindjes te krijgen."

Vruchtbaarheidsproblemen zijn nochtans de harde realiteit. Ongeveer 1 op de 6 koppels wereldwijd kampt met ermee. Ook in ons land. Het gaat dan om koppels die na één jaar regelmatig onbeschermd vrijen niet zwanger zijn. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is er bijna geen verschil tussen rijke en arme landen.

Uit het rapport van het Studiecentrum Perinatale Epidemiologie (SPE) blijkt dat in 2019 (de jaren nadien geven vertekende cijfers door de coronapandemie) in Vlaanderen 8 procent van de zwangerschappen ontstaan zijn via een vruchtbaarheidsbehandeling. Dat komt overeen met ongeveer 5.000 zwangere vrouwen.

Uit het rapport blijkt ook dat het aantal zwangerschappen via medische begeleiding elk jaar toeneemt. Dat doet vermoeden dat onze vruchtbaarheid erop achteruitgaat.

"Dat is ook wat we in de praktijk zien", zegt fertiliteitsarts Herman Tournaye (Brussels IVF, UZ Brussel). "De belangrijkste factor is leeftijd. Men begint altijd maar later aan kinderen en dat leidt tot meer vruchtbaarheidsproblemen."

"Elke vrouw wordt geboren met een rugzak aan eicellen en de beste eicellen gaan als het ware het eerst verloren", zegt professor Tournaye. "Vanaf 37 jaar daalt de vruchtbaarheid van vrouwen sterk en daalt ook de kans op slagen bij een vruchtbaarheidsbehandeling."

Uit het rapport van het SPE blijkt dat in 2021 een Vlaamse vrouw gemiddeld 29,6 jaar is als ze van haar eerste kind bevalt. In 2010 was dat nog 28,5 jaar.

Eén op de 28 vrouwen (3,5%) is zelfs 40 jaar of ouder op het moment van de bevalling. In 1991 was dat nog 0,8 procent. Bij vrouwen van 40 jaar en ouder komt de eerste zwangerschap nog maar in iets meer dan de helft (54,1%) van de gevallen spontaan tot stand.

"Er zijn nog wel andere factoren die de vruchtbaarheid beïnvloeden, zoals roken, alcohol en overgewicht, maar het effect van elke factor afzonderlijk is relatief klein", zegt professor Tournaye. "Maar als meerdere factoren samenkomen, bijvoorbeeld koppels die allebei roken én alcohol drinken of overgewicht hebben, dan kan dat natuurlijk wél een grote invloed hebben."

Gynaecoloog Frauke Vanden Meerschaut (UZ Gent) ziet ook nog andere redenen. "Ook milieufactoren spelen een rol. Chemische stoffen, zoals hormoonverstoorders bijvoorbeeld, kunnen de vruchtbaarheid aantasten. En voor mannen geldt ook: draag geen te strakke onderbroeken en ga niet elke dag in een heet bad of sauna."

"Dat zijn kleine dingen die kunnen helpen, al blijft het inderdaad vooral de leeftijd van de vrouw die een cruciale rol speelt. Er is een Nederlandse studie die zegt dat als je 2 kinderen wil, dat je dan het best begint aan kinderen op je 27, om de beste kansen te hebben op natuurlijk verwekte baby’s. Voor 3 kinderen is dat 23 jaar. Maar dat is vandaag de dag niet meer zo evident natuurlijk."

Hoewel de fertiliteitsbehandelingen de voorbije 30 jaar sterk zijn verbeterd en de mogelijkheden groot zijn, blijft het voor veel koppels een lijdensweg. "We merken dat het traject voor veel mensen erg zwaar is, zowel fysiek als mentaal", zegt Vanden Meerschaut. 

"Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 1 op de 3 patiënten depressieve kenmerken vertoont en een angststoornis ontwikkelt. Maar ook een deel van de mensen stopt voortijdig met de behandeling, omdat er een te grote impact is op het dagelijks leven en het werk. Ik hoor vaak dat er weinig begrip is bij werkgevers."

En dan zijn er natuurlijk nog de verhalen van mensen bij wie de verschillende behandelingen uiteindelijk nooit tot een kind leiden. "Uit een Engelse studie blijkt dat uiteindelijk 3 tot 4 procent van de mensen ongewild kinderloos blijft en 6 procent uiteindelijk minder kinderen heeft dan gehoopt", zegt Tournaye.

"Het mislukken van een vruchtbaarheidsbehandeling, het ongewild kinderloos blijven, is een soort rouw die vergelijkbaar is met die van na een kankerdiagnose"

Ook scenarist Leander Verdievel en zijn vrouw ondergingen maar liefst 17 ivf-pogingen, om toch weer bij af te zijn. Uiteindelijk, na een moeilijke procedure en 10 jaar wachten, zijn ze uiteindelijk toch de ouders geworden van twee adoptiekinderen.

Toch zijn Herman Tournaye en Frauke Vanden Meerschaut hoopvol voor de toekomst. "Dankzij artificiële intelligentie gaan we nog beter kunnen voorspellen welke ivf-embryo's zich het snelst gaan innestelen in de baarmoeder", zeggen ze. 

"Ook zitten er nog nieuwe technieken in de pijplijn die uitbehandelde koppels misschien gaan kunnen helpen", zegt Vanden Meerschaut. "Of heel jonge kinderen met kanker. We bewaren nu soms al wat eierstok- of teelbalweefsel waar we nu nog niets mee kunnen. Maar over 10 jaar misschien wel."