Veel scholen schrappen zwemlessen door gebrek aan zwembaden: afgelopen 20 jaar is aantal zwembaden gedaald van bijna 400 naar minder dan 300

"Jullie gaan mij vandaag laten zien wat jullie kunnen in het zwembad. Jullie mogen één voor één in het water springen. Of stappen, dat is ook goed." Hans Verwaest, leerkracht Lichamelijke Opvoeding (LO) in de gemeentelijke basisschool in Zandhoven, geeft de allereerste zwemles aan het eerste leerjaar.

De kinderen gaan één voor één in het ondiepe instructiebad en moeten een hele lengte proberen te zwemmen. In deze klas zesjarigen kunnen slechts 4 van de 22 kindjes zelfstandig zwemmen. Minder dan de voorbije jaren. De sportleerkracht is al blij dat hij dit jaar überhaupt zwemles kan geven.

Het zwembad van Pulderbos, deelgemeente van Zandhoven - waar de school sinds jaar en dag ging zwemmen – is vorige lente namelijk halsoverkop gesloten door problemen met het dak. Die sluiting was "tijdelijk", maar die tijdelijke sluiting is intussen definitief geworden. De uitbater vond een renovatie te duur.

De school heeft heel wat moeten rondbellen om een alternatief te vinden. Dat is uiteindelijk gevonden in Nijlen: 20 minuten met de bus. Enkel het eerste, tweede en zesde leerjaar krijgen nu nog zwemles. Het derde, vierde en vijfde leerjaar vallen voortaan uit de boot. "Er is geen plaats", zegt Verwaest. "Niet op de bus en niet in het zwembad. Het is gewoon onmogelijk."

Het zwembad van Zandhoven is niet het enige dat recent is gesloten. In twintig jaar tijd is het totale aantal zwembaden in Vlaanderen gedaald van 378 naar 298. Veel zwembaden zijn nog gebouwd in de jaren 70, verwarmen nog op gas en zijn slecht geïsoleerd. Een recept voor torenhoge energiefacturen.

Als een renovatie uiteindelijk onvermijdelijk wordt, gooit de uitbater - zeker in kleinere gemeenten - vaak de handdoek in de ring. Steden en gemeenten die toch kiezen voor een renovatie of een nieuwbouw, doen dat steeds meer in samenwerking met een private speler, die vaak ook instaat voor de uitbating. Met hogere kosten voor de scholen of de gemeenten tot gevolg.

Zwembad "De Kleine Dender" in Ninove bijvoorbeeld is sinds de lente dicht voor renovatie. Door een constructiefout kwamen de tegels los. Op een bepaald moment moesten er zelfs netten gespannen worden om te vermijden dat er loskomende tegels op de zwemmers zouden vallen, vertelt schepen van Sport Marc Torrekens (Open VLD).

Na jaren van oplapwerk heeft het stadsbestuur nu dus beslist om het zwembad grondig te renoveren, maar de werf moet nog opgestart worden. In tussentijd gaan de scholen in Ninove helemaal niet zwemmen. "Sommige inwoners wilden een tijdelijk "noodzwembad", maar dat is niet haalbaar. We kunnen nu moeilijk renoveren én bijbouwen zonder te sluiten", zegt Torrekens.

Voor het schoolzwemmen van de scholieren in Ninove is nog gezocht naar een tijdelijk alternatief, maar zwemmen in naburige gemeenten bleek te duur. De inkomprijs voor niet-inwoners ligt er hoger en er zouden ook bussen moeten worden ingezet. Als de werf volgens plan verloopt, heropent het zwembad in Ninove eind 2025. 

De stad gaat voor dat nieuwe zwembad in zee met Sportoase, een private speler die het zwembad energiezuinig zal renoveren en de komende dertig jaar ook zal instaan voor de uitbating. Met een stevig prijskaartje: 1,7 miljoen euro per jaar. "Dat hebben we ervoor over. Het zwembad moet blijven bestaan."

Voormalig Belgisch zwemkampioen Brigitte Becue maakt zich zorgen over die evolutie. Ze is sinds 1 september ook hoofdcoach van de Belgische elitezwemmers. "Ik snap dat een stad graag een mooi nieuw zwembad bouwt met wat "aanzien", maar eigenlijk hoeft dat niet. Voor mij is een zwembad een rechthoekige kuip, met een dak op en wat kleedcabines. Dat is genoeg, en dan hoeft het zoveel niet te kosten."

Haar zoontje gaat zelf naar het zesde leerjaar. "In zijn klas zitten kinderen die nog altijd niet kunnen zwemmen." Ook sportleerkracht Verwaest ziet dat steeds vaker bij kinderen in het zesde. "Vroeger zagen we dat zelfs helemaal niet", zegt hij. "Herhaling is dé sleutel om te leren zwemmen. We gaan nu om de twee weken een halfuur zwemmen. Dat is een kwartier per week: eigenlijk is dat te weinig."

Doordat het aantal zwembaden verdwijnt en scholen zwemlessen moeten schrappen, wordt gevreesd dat de zwemvaardigheid van de Vlaamse scholieren erop achteruitgaat. En dat kan fatale gevolgen hebben. "Jammer genoeg horen we elke zomer verhalen van kinderen die niet hebben leren zwemmen en verdrinken", zegt Becue. "Als je nooit heb leren zwemmen en er is onderstroom, dan ben je een vogel voor de kat."