Crisis in kinderopvang drijft spanning op: ‘We zijn iedere keer weer gechoqueerd door het bodemloze cynisme van N-VA’

“Dit is de Septemberverklaring van de laatste kans. Er is echt een historische injectie nodig in de kinderopvang,” klinkt het resoluut bij Noëmi Willemen. Als lid van Crisiskabinet Kinderopvang trekt Willemen al maanden iedere week naar het Vlaams Parlement om de druk op de regering hoog te houden. “We zijn iedere keer weer gechoqueerd door het bodemloze cynisme van N-VA.”

Daarmee verwijst Willemen naar het schot voor de boeg dat eerder deze week gelost werd door Vlaams minister voor Begroting Matthias Diependaele (N-VA). Nog voor de echte start van de begrotingsgesprekken tempert Diependaele de verwachtingen voor de kinderopvang. Een “blanco cheque” zal er niet komen, klinkt het.

N-VA wil immers absoluut het begrotingstraject volhouden, waarmee de Vlaamse begroting in 2027 in evenwicht zou kunnen zijn. Maar dat betekent dat er nu geen grote uitgaven bij kunnen komen. Door de afkoelende woningmarkt moet de Vlaamse regering sowieso al rekenen met 500 tot 700 miljoen minder inkomsten volgend jaar. N-VA neemt daarom nu al positie in: gauwgauw nog eens honderden miljoenen voor de kinderopvang uittrekken zal niet gaan.

Bij cd&v voelen ze de bui al hangen. Partijvoorzitter Sammy Mahdi maakte enige tijd terug duidelijk dat wat hem betreft het budget op termijn moet verdubbelen, van 800 miljoen naar 2 miljard per jaar. Die sprong moet niet in één keer gemaakt worden, maar de christendemocraten verwachten wel dat er nog onder deze regering een inhaalbeweging wordt gemaakt.

Hilde Crevits (cd&v), als minister van Welzijn bevoegd voor de kinderopvang, laat voorlopig niet in haar kaarten kijken. Maar al geruime tijd is haar kabinet van oordeel dat er toch echt in de buidel getast zal moeten worden. Wellicht trekt Crevits naar de onderhandelingstafel met twee concrete punten.

Eén: er moet echt iets gebeuren om de kindnorm – het aantal kinderen per begeleider – omlaag te halen. Vandaag mogen begeleiders in de kinderopvang acht à negen kinderen onder hun hoede hebben, en op uitzonderlijke momenten zelfs meer. De sector geeft al veel langer aan dat dat ondoenbaar is. Ook uit internationale benchmarks blijkt telkens weer dat Vlaanderen het hiermee veel slechter doet dan vergelijkbare landen.

Creatieve oplossingen

Twee: de subsidies voor de laagst betoelaagde crèches moeten omhoog. Bij de vorige begrotingscontrole, in september 2022, werd geld vrijgemaakt om 3.000 plaatsen in de kinderopvang beter te subsidiëren. Alleen kwamen er daarna aanvragen binnen voor liefst 9.000 plaatsen. Cd&v wil dat iedereen die uit de boot viel, volgend jaar wel de extra subsidies kan krijgen.

Volgens eerdere schattingen zou daarvoor 60 à 70 miljoen per jaar extra nodig zijn. En om de kindnorm met één te verlagen – bijvoorbeeld: van acht kinderen naar zeven kinderen per begeleider – is jaarlijks 100 miljoen nodig. De rekening loopt dus snel op. Bronnen binnen cd&v geven aan dat er bij de begrotingsgesprekken echt wel meer dan 100 miljoen op tafel zal moeten komen. Maar de partij beseft dat een half miljard onhaalbaar wordt.

De vraag is: waar moet dat geld vandaan komen als N-VA de begroting niet wil bezwaren? Diependaele wijst erop dat iedere minister op zijn eigen domein moet zoeken waar er besparingen mogelijk zijn. De N-VA’er vraagt zich hardop af of het geld in de kinderopvang wel zo goed besteed wordt: het verschil in de subsidies voor groepsopvang en onthaalmoeders is veel te groot. Voor Diependaele moet er dus ook gekeken worden naar de structuren in de kinderopvang zelf.

Dat mag gerust gezien worden als een aanval op de katholieke zuil, aangezien de groepsopvang voor een groot deel tot die zuil behoort. De boodschap is ook zo aangekomen bij cd&v en Open Vld. De aanval werd overigens goed doorgesproken binnen N-VA, want ook minister Zuhal Demir en minister-president Jan Jambon gaven de afgelopen dagen tegenover journalisten aan dat er iets niet klopt bij de financiering van de groepsopvang.

“Wij vinden dit echt verbijsterend. Eigenlijk zegt N-VA dus dat de groepsopvang overgesubsidieerd wordt. Dat slaat echt nergens op: zelfs de crèches die meer geld krijgen, zitten er krap bij”, zegt Willemen. “N-VA wil vooral geld uittrekken voor de onthaalmoeders, omdat die plaatsen goedkoper zijn voor de overheid. Maar niemand wil vandaag nog onthaalouder worden, net omdat ze geen houdbare werkomstandigheden hebben.”

Bij cd&v klinkt het off the record dat het niet verkeerd is om na te denken over de organisatie van de kinderopvang, of over welke ouders voorrang krijgen. Maar dat neemt niet weg dat er flink wat centen vrijgemaakt moeten worden. “Dat is echt niet abnormaal. De sector is jarenlang ondergefinancierd.”

Open Vld zit daarbij meer op de lijn van N-VA dan op die van cd&v. Er zijn investeringen nodig, klinkt het bij viceminister-president Bart Somers, maar de budgettaire marge is klein: het geld moet dus zo efficiënt mogelijk ingezet worden. De liberalen willen naar verluidt werken aan “creatieve oplossingen”.