Natuurpunt trekt aan alarmbel: "Helft insecten verloren, amper wespen geteld deze zomer"

Natuurpunt lanceerde voor de zomer de campagne "Niet meppen, wel appen". De natuurorganisatie vroeg tussen juni en augustus zoveel mogelijk insecten in Vlaanderen en Brussel in  kaart te brengen met de soortenherkenningsapp ObsIdentify.

"Met de campagne wilden we verwondering opwekken en mensen stimuleren om zich heen te kijken", zegt Wim Veraghtert van Natuurpunt. "De foto's die ze maakten belandden in een databank. We houden de insectenpopulatie al jaren bij, maar het was de eerste keer dat daar een campagne mee gepaard ging."

En die campagne heeft effect gehad. Tussen 1 juni en 31 augustus vingen bijna 40.000 waarnemers 1.500.000 insecten. Een massa insecten? Ja. Toch komen er uit die massa waarnemingen heel wat verontrustende signalen naar voor. Bij heel wat insectensoorten ziet Natuurpunt een achteruitgang.

De organisatie wijst erop dat Vlaanderen de afgelopen 50 jaar de helft van zijn insecten verloor en dat die dalende trend doorzet. Zo valt het op dat 2023 een zomer met amper wespen was. Er zijn de helft minder meldingen binnengekomen ten opzichte van vorig jaar.

"Dat zal bij sommigen als muziek in de oren klinken, maar weet dat wespen een belangrijke rol vervullen in de natuur. En dat ze ook voor mensen heel nuttig zijn. Ze vangen heel wat vliegen en muggen en ze zijn de opruimingsdienst van de natuur", zegt Natuurpunt.

Ook andere insectengroepen doen het slecht. Zo werden er bijvoorbeeld van de algemene bessenbandzweefvlieg in vergelijking met vorig jaar 60 procent minder locaties gemeld.

"Wanneer je vroeger met de auto naar zee of de Ardennen reed, zat je voorruit ook vol met vliegjes. Dat is nu bijvoorbeeld veel minder. Zo merk je die achteruitgang ook op", zegt Veraghtert.

Dat het aantal insecten fluctueert per jaar is normaal, zegt Veraghtert. "Eén slecht jaar is op zich niet dramatisch. Maar er zijn ook factoren die echt een dreiging vormen voor de insectenpopulatie." 

Hij wijst in eerste instantie naar de klimaatopwarming. "Enkele warme dagen kunnen geen kwaad, maar extreme weersomstandigheden wel. Zoals de kurkdroge zomer van vorig jaar. Er zijn bijvoorbeeld rupsjes die enkel fris gras eten, maar alles was dor. En we zien dat we steeds vaker met die extreme weersomstandigheden te maken zullen krijgen."

Daarnaast worden natuurgebieden kleiner, zegt Veraghtert. "Sommige insecten kunnen gemakkelijk zwerven en overleven in verschillende gebieden, maar er zijn er ook die een specifiek gebied nodig hebben."

"Als je dan zit met een klein gebied en kleine populaties, heb je weinig genetische diversiteit. Dat leidt tot inteelt. We moeten proberen natuurgebieden uit te breiden en populaties te versterken."

Ten slotte wijst hij naar een andere schuldige: stikstof. "Veel mensen onderschatten het stikstofprobleem. Het komt erop neer dat sommige planten goed groeien in stikstofrijke gebieden. Maar andere planten dan weer helemaal niet. En in die laatste categorie gaat het heel vaak om planten waaraan bloemen groeien."

"Door de overdaad aan stikstof worden velden dus minder bloemrijk. Dat betekent minder nectar en minder stuifmeel. En dat is voor insecten net een interessante voedingsbron."

De top drie van de meest getelde insecten bestaat uit twee vlinders en een wilde bij: het klein koolwitje, de atalanta en de akkerhommel. Niet verwonderlijk, zegt Natuurpunt, want vlinders zijn en blijven de populairste insecten.

Net buiten de top drie staat het bruin zandoogje. Die was evenwel beduidend minder talrijk aanwezig dan in voorgaande jaren. Ook voor veel andere vlinders was het geen topzomer. Dat komt deels door het wisselvallige weer, maar vlinders lijden ook onder de extreme weersomstandigheden van de afgelopen jaren, zegt Natuurpunt.

Opvallend is daarnaast dat het aantal waarnemingen van exoten stijgt. De Aziatische hoornaar staat op de vierde plek bij de bijen en wespen. Dat heeft volgens Natuurpunt deels te maken met de spectaculaire toename van de soort, maar ook met de media-aandacht die dit opvallende insect al kreeg.

Het Aziatisch lieveheersbeestje is dan weer de meest gemelde kever. En ook de buxusmot is aan een comeback bezig.