Hoe hoog kan het dodental in Marokko oplopen? Is de ravage even groot als in Turkije en Syrië? En wat met naschokken? Vijf vragen en antwoorden

Vrijdagavond 23 uur: een zware aardbeving treft het Noord-Afrikaanse land Marokko. Met een kracht van 6,8 is het de zwaarste beving die er ooit werd gemeten. Het epicentrum lag in het Atlasgebergte, op zo'n 70 kilometer van de stad Marrakesh.

Caroline Holt, directeur rampenbestrijding bij de Internationale Federatie van het Rode Kruis en de Rode Halve Maan, waarschuwde al dat de komende 48 tot 72 uren kritiek zijn om levens te redden. “Hulpverleners zijn er zeker nog niet in geslaagd om alle getroffen gebieden te bereiken”, zegt ze. “Dit is pas het begin van de reddingsoperatie. We weten dat het moeilijk zal worden."

Geoloog en professor Manuel Sintubin (KU Leuven) deed in het verleden onderzoek in het Atlasgebergte en kent het terrein. Ook hij verwacht dat de hulpdiensten niet overal even makkelijk ter plaatse zullen raken. "Sommige bergdorpen zijn enkel via ezelpaden bereikbaar", vertelt hij. Samen brengen we in kaart wat we tot nu toe weten.

Tot nu toe lieten zeker 2.012 mensen het leven bij de zware aardbeving in Marokko. Het aantal gewonden is opgelopen tot 2.059. Die aantallen zullen zo goed als zeker oplopen. Het Amerikaanse agentschap United States Geological Survey (USGS) acht de kans wel groot dat het aantal slachtoffers onder de 10.000 blijft.

“Zij zitten er niet vaak naast”, duidt Sintubin. “Hun enorme databank houdt niet alleen rekening met de intensiteit van de aardbeving, maar ook met socio-economische gegevens zoals de bevolkingsdichtheid, of het epicentrum in de buurt van een stad of het platteland lag, de aardbevingsbestendigheid van huizen enzovoort. Het instrument is bijzonder handig voor overheden en hulpdiensten om snel de ernst van de situatie in te schatten.”

In welk gebied in Marokko de meeste doden vielen, is nog niet duidelijk. Het lijkt er voorlopig op dat meer dan een derde van de dodelijke slachtoffers in de provincie Al-Haouz viel, middenin het Atlasgebergte. Ook in de provincie Taroudant, meer in het zuiden, vielen veel doden.

Dat is – net als het dodental – momenteel moeilijk in kaart te brengen. Sintubin deed in het verleden onderzoek in de Hoge Atlas en kent het gebied goed. De bergketen is bestrooid met kleine dorpjes, vaak ver weg van de buitenwereld. “In de vallei waar ik destijds werkte, was er bijvoorbeeld maar één toegangsweg vanuit Marakkesh. Het zijn vaak diepe valleien, gevoelig aan bergstorting, waardoor wegen snel geblokkeerd geraken. De hoogste berberdorpjes zijn alleen via ezelpaden bereikbaar.”

"Het kan bijgevolg nog even duren vooraleer hulpdiensten het volledige getroffen gebied kunnen bereiken."

De eerste beelden zien er niet goed uit, zegt Sintubin. “Ik herken het type woningen. Veel oude huisjes zijn daar niet bestand tegen zware aardbevingen.”

Afgelopen 6 februari werden Turkije en Syrië getroffen door zware aardbevingen met een kracht van 7,8 en 7,5. Daarbij vielen meer dan 50.000 doden. De aardbeving in Marokko had een kracht van 6,8. “De bevingen zijn dan ook niet met elkaar te vergelijken”, zegt Sintubin. 

“De magnitude was hoger, de breuk was groter en er kwam in februari 32 keer meer energie vrij dan nu. Het hypocentrum (het ondergrondse gebied waar een aardbeving ontstaat, red.) in Turkije bevond zich op slechts tien kilometer diepte, tegenover 18 kilometer nu.” Hoe dieper de aardbevingshaard, hoe meer energie er al in de aardkost kan vrijkomen vooraleer de aardoppervlakte wordt bereikt. Hoe dichter tegen het oppervlak, hoe minder energie er is verspreid en hoe steviger de trillingen die worden waargenomen. “Diepte speelt een belangrijke rol.”

Desalniettemin is 18 kilometer minder diep dan normaal. De meeste aardbevingen doen zich voor op 20 à 25 kilometer diepte. Daardoor heeft de beving in Marokko dus toch flink huis kunnen houden. “We zien in de breukwerking dat er veel energie richting Marakkesh gestuwd is. Daardoor is de schade er aanzienlijk, ook al ligt de stad zo’n 70 kilometer van het epicentrum.”

“Marokko is inderdaad aardbevingsgevoelig”, zegt Sintubin. De Hoge Atlas is – kort samengevat – ontstaan toen de tektonische platen van het Afrikaanse en Euraziatische continent tegen elkaar botsten. “De Afrikaanse plaat is toen onder de Euraziatische plaat gedoken, en dat werkt nog steeds door. We weten dat er actieve breuken zijn.”

Dat de aarde in Marokko beeft, is met andere woorden niet nieuw. “Wel abnormaal is de magnitude van 6,8”, vult geoloog Marc De Batist aan. “De intensiteit – hoe erg het beeft op het oppervlak – bedroeg zelfs 7,5. Dat is in het land nooit eerder opgemeten.” Er zijn wel aanwijzingen dat er zich in de jaren 1600 een vergelijkbare aardbeving voordeed.

“De enige waargenomen beving die in de buurt komt, was die van kuststad Agadir in 1960. Die had een magnitude van 5,8, een volledig magnitudepunt minder.”

“Sterker nog: we zien ze al verschijnen”, aldus Sintubin. “De kans bestaat de eerstkomende dagen dat naschokken volgen met een kracht tot maximaal 6. Daarna nemen ze gelukkig snel af."

"Een naschok klinkt misschien minder ernstig, maar een beving met een magnitude van pakweg 5,5 is nog altijd serieus. Huizen die er al erg aan toe zijn, kunnen zo alsnog instorten. Voor mensen die er wonen voelt het simpelweg als een bijkomende aardbeving aan. Allesbehalve plezant.”