‘Als de Russen echt een verschil willen maken, hebben ze 500.000 man nodig’: ex-gevechtspiloot en Oekraïens militair expert

Na een moeizame start boekt het Oekraïense leger dan toch vooruitgang aan het front. Ten zuidwesten van Zaporizja is het dorp Robotyne heroverd en gaat de strijd voort bij Verbove, in het oosten wordt nog altijd hevig gevochten rond Bachmoet, maar in Klisjchiivka ten zuiden van Bachmoet hebben de Oekraïense strijdkrachten de Russen verjaagd van hun posities in het noorden van het dorp.

Kleine succesjes maar wel hoopgevend, zegt Roman Svitan, Oekraïens militair expert, als we hem via WhatsApp spreken. Svitan (1964) diende bij de Oekraïense luchtmacht als gevechts- en helikopterpiloot. Hij kent de streek in het oosten van het land goed want hij groeide er zelf op, in Makijivka, oostwaarts van Donetsk. Tijdens de oorlog in de Donbas in 2014 was hij actief als adviseur voor het hoofd van de civiele administratie in Donetsk. Hij werd gevangengenomen door Russischgezinde separatisten maar kwam na twee weken vrij omdat hij een belangrijke positie bekleedde. Tegenwoordig is hij veelgevraagd als militair expert in de Oekraïense media.

“In Verbove stoten de Oekraïense strijdkrachten door wat we de tweede defensielijn van de Russen noemen”, zegt Svitan. “Die tweede lijn is minder zwaar om door te breken dan de Russische hoofdverdedigingslijn, maar het terrein ligt ook daar bezaaid met loopgrachten, mijnen, prikkeldraad en anti-tankhindernissen. De mijnenvelden zijn wel beperkter in omvang. We spreken niet meer over mijnenvelden maar over mijnobstakels.

“De Russen bevinden zich achter de tweede defensielijn, verspreid over het terrein. Ze opereren vooral vanaf de iets hoger gelegen plekken, al is het terrein voornamelijk vlak. Er is nog een derde defensielijn maar daar zitten de Russen – nog – niet.”

Als de Oekraïners doorbreken tot aan Tokmak stuiten ze straks opnieuw op meerdere hoofdverdedigingslijnen. Ze zijn er dus nog lang niet.

“Rondom Tokmak is een complete verdedigingslijn opgebouwd, maar voorlopig richten we ons daar niet op. Het Oekraïense leger beweegt zich momenteel naar het oosten om straks de spoorwegverbinding tussen Tokmak, Tsjernihivka en Volnovacha door te kunnen knippen. Iets meer naar het zuiden is een snelweg die we ook willen doorbreken. Het gaat om twee belangrijke Russische aanvoerlijnen.”

Robotyne is een gehucht maar de Oekraïense legertop communiceert erover alsof het om een enorme overwinning gaat.

“Robotyne krijgt inderdaad overdreven veel aandacht maar dat is wat Oekraïne nodig heeft op dit moment. Het is ook de plaats waar Oekraïne door de eerste Russische defensielijn is gebroken. De tweede defensielijn ligt gemiddeld drie tot zeven kilometer verder. Het Oekraïense leger bevindt zich momenteel tussen Robotyne en Verbove, er wordt gestreden aan de tweede defensielijn.”

In het noordoosten rond Koepjansk gaat het minder goed met het tegenoffensief. Er wordt geen enkele vooruitgang geboekt. Waarom verloopt het daar zo stroef?

“Het gebied ligt niet ver van Valoejki, in de oblast Belgorod, waar een belangrijke Russische militaire hub gevestigd is. Door die korte afstand is het voor de Russen relatief eenvoudig om aan wapens en andere zaken te geraken waardoor ze redelijk sterk staan.

“Tweede reden is dat het geen makkelijk terrein is voor een tegenoffensief. Er liggen vier rivieren, veel bossen en meren, wat het lastig maakt om door te kunnen stoten. De Russen zijn aanwezig in kleine eenheden, in totaal spreken we over 40.000 tot 50.000 manschappen in het gebied. Ze schieten op de Oekraïense posities en de Oekraïners schieten terug, daar komt het op neer. Veel beweging zit er inderdaad niet in, het Oekraïense leger heeft er deze zomer enig terreinverlies geleden maar behoudt momenteel de posities.”

De Russen zouden eind september 200.000 man willen mobiliseren, klinkt het. Als dat klopt, wat betekent dat dan voor de situatie aan het front?

“Volgens de Russische media klopt dit niet, het zou om gelekte informatie gaan die niet bevestigd kan worden. Wat we wel weten is dat er gemiddeld 20.000 tot 25.000 nieuwe militairen per maand op contractbasis worden aangeworven. Intussen zijn er zo’n 200.000 Russische militairen gesneuveld, gemiddeld verliezen de Russen per dag een bataljon, wat neerkomt op 500 man. Plus minstens zoveel gewonden. Maar stel dat ze inderdaad 200.000 mannen willen mobiliseren, dan is dat niet voldoende om het machtsevenwicht te beïnvloeden. Als ze echt een verschil willen maken, hebben ze 500.000 man nodig.

“Ook worden er mensen uit het buitenland gerekruteerd, onder andere uit de voormalige Sovjetrepublieken en sinds september vorig jaar is er een wet in het leven geroepen die toestaat dat ook gevangenen kunnen worden ingezet. Daar zetten de Russen momenteel meer op in. Alles wijst erop dat Rusland hard op zoek is naar vers bloed.”

Vanuit Amerikaanse en Britse hoek klinkt naast lof ook kritiek op het Oekraïense tegenoffensief. Doordat de strijd op veel fronten plaatsvindt, vertraagt het offensief, luidt het. Ook begint de herfst binnenkort. Veel tijd om een doorbraak te forceren is er niet meer.

“We hebben nog zes tot acht weken voor de regen begint, tegen die tijd willen we de Russische spoorwegverbinding in het zuiden bereiken, waar ik het al over had. Die verbinding vormt trouwens ook een soort grens tussen een modderige ondergrond en een meer zanderig terrein naarmate je dichter bij de kust komt. Voordeel van de zanderige grond is dat hij minder problemen geeft als het regent. Ook daarom is de spoorwegverbinding belangrijk om door te knippen. Als de bevoorrading stokt door de modderige wegen, is er nog altijd de trein waar de Russen op kunnen rekenen.

“Alles bij elkaar ben ik er vrij zeker van dat we de kust aan de Zee van Azov tegen het einde van het jaar kunnen bereiken. We kunnen vanaf Tokmak naar Melitopol en/of Berdjansk bewegen. Ik heb ook vertrouwen in de wapens die we van onze bondgenoten hebben gekregen, al is er een tekort aan munitie. Ook hebben we meer clustermunitie nodig want die blijkt heel nuttig. Eveneens is de M26-artillerieraket voor de Himars meer dan welkom.”

Intussen is er heel wat kritiek op de beloofde levering van Amerikaanse munitie met verarmd uranium. Hoe denkt u daarover?

“Het klinkt erger dan het is. Verarmd uranium wordt gebruikt door de Abrams-tanks en de Leopard 2-tanks. Er zit zo goed als geen radioactief materiaal in, dus je kunt het bezwaarlijk gevaarlijk noemen. Dit soort munitie is bijzonder effectief om gepantserde voertuigen te doorboren doordat de massadichtheid van het metaal groter is dan lood. Ook veroorzaakt het brand in de voertuigen, door de hoge temperaturen waaraan het uranium wordt blootgesteld. Met andere woorden: voor Oekraïne is deze munitie absoluut van waarde.”

Zelensky sprak ook over een langeafstandsraket die Oekraïne zelf heeft geproduceerd en een reikwijdte zou hebben tot 700 kilometer. Hoever staat het daarmee?

“Ooit werd hier een Russische raket geproduceerd, de X35. Na de Oekraïense onafhankelijkheid werd de X35 aangepast, de afstand bedroeg zo’n 150 kilometer, hij werd ingezet als antischeepsraket, de zogeheten R-360 Neptunus. Nu is hij omgebouwd tot landraket. De afstand bedraagt 300 tot 400 kilometer, geen 700 kilometer. Bij gebruik van meerdere raketten kunnen we er de brug op de Krim mee breken.”

Over de Krim gesproken: wat is de bedoeling van de geheime Oekraïense operaties waarbij zelfs een Oekraïense vlag werd geplant? Gaat het om propaganda of is het een waarschuwing aan de Russen?

“Het is zowel bedoeld om angst te zaaien als om de Russen te waarschuwen dat Oekraïne wel degelijk bij machte is om militaire doelen op de Krim aan te vallen en dat het dat ook zeker van plan is. Het is tevens een signaal aan de buitenwereld dat Oekraïne elke centimeter land zal terugwinnen. We gaan door tot het einde.”

Er vinden veel gevechten plaats tussen Russen en Oekraïners rond de Boyko-platforms op de Zwarte Zee. Vallen de Russen die platformen aan uit wraak vanwege de graandeal?

“De Boyko-platforms geven niet alleen toegang tot olie- en gaswinning, ze zijn ook geschikt als lanceerplaats voor lange-afstandsraketten, als helikopterplatform en als basis om manschappen in te zetten. Bovendien liggen ze niet ver van de Krim.

“Maar de belangrijkste reden is dat de Boyko-torens worden gebruikt om informatie te verzamelen. Onder andere door middel van sonars om Russische duikboten te traceren, zenders en gps-systemen. De torens zijn niet altijd bemand, bij goed weer gebruikt de Oekraïense marine en/of militaire inlichtingendienst speedboten om de torens te bereiken.”

Nog iets: bijna alle Russische militairen zijn weg uit Wit-Rusland, zegt de Oekraïense grenswacht. Omdat ze nodig zijn in Oekraïne?

“De Russen hebben een tekort aan manschappen in het zuiden, daarom halen ze hun militairen weg uit Wit-Rusland maar ook uit de regio rond Cherson en uit de Krim, zodat ze weerstand kunnen bieden aan het Oekraïense tegenoffensief. In elk geval is de dreiging van een aanval vanuit Wit-Rusland voorlopig afgewend.

“En wat het zuiden betreft, daar heb ik goeie hoop in. Dat het nog lang niet voorbij is, mag duidelijk zijn, maar nogmaals: ik geloof echt dat we aan het einde van het jaar aan de kust van de Zee van Azov staan.”