BEKIJK - Mark Vangheluwe werd járen misbruikt door zijn "nonkel bisschop" Roger Vangheluwe, zo doorbrak hij uiteindelijk de stilte
In de reeks "Godvergeten" getuigt Mark Vangheluwe voor het eerst voor de camera hoe zijn nonkel - bisschop Roger Vangheluwe - hem jaren aan een stuk misbruikt heeft. En hoe het gesprek dat hij opnam met diezelfde nonkel en kardinaal Danneels het begin vormde van een stroom aan getuigenissen over misbruik in de Kerk. "Ik was de schijnheiligheid gewoon moe. Dat is vuil."
Godfried Danneels: Mark, ga zitten.
Mark Vangheluwe: Ik ben dus in mijn jeugd misbruikt door mijn nonkel. Seksueel en gewoon geestelijk. Ik moet daar iets mee doen en ik heb de plicht om dat te melden aan een hogere instantie.
Godfried Danneels: Ja, dat is pijnlijk he.
Dit is het begin van een gesprek op 8 april 2010. Aan de ene kant van de tafel zit Mark Vangheluwe, aan de andere kant kardinaal Godfried Danneels en bisschop (en nonkel van Mark) Roger Vangheluwe. "David versus Goliath" omschrijft Mark Vangheluwe de scène. "Hij (Danneels, red.) zat daar in zijn chique zetel met armleuningen en ik zat gewoon op een krukje, het was nog geen stoel. Dat alleen al toont hoe je te min bent tegenover hen."
Waarschijnlijk weet niemand aan tafel het op dat moment, maar dit (opgenomen) gesprek zal een aardverschuiving betekenen in ons land.
Want twee weken later neemt Vangheluwe ontslag als bisschop. En twee maanden later maakt België kennis met "Operatie Kelk", het gerechtelijke onderzoek naar dat grootschalige misbruik in de kerk. Want Mark is niet de enige. Verre van zelfs. Er is ook Emmanuel, er is ook Piet, er is ook Jan, Staf, Patrick, Jean, Damien, Linda, Rudi, Marc, en vele anderen. Hun verhalen worden nu opgetekend in "Godvergeten".
Terug naar de "Danneels-tapes". Want hoewel de inhoud van die tapes al bekend was, horen we in "Godvergeten" voor het eerst hoe dat gesprek tussen de drie verlopen is. Het schetst een ontluisterend beeld van hoe de Kerk op dat ogenblik met slachtoffers omging. Een letterlijke weergave:
Roger Vangheluwe: Het spijt mij heel erg.
Godfried Danneels: Spijt het je en vraag je vergiffenis, of...?
Roger Vangheluwe: Het spijt mij vreselijk. Ik heb Mark om vergeving gevraagd, als je dat kunt geven.
Godfried Danneels: Als ik je zie, jij lijdt er ook onder. Niet alleen Mark, maar jij ook.
Roger Vangheluwe: Enorm.
Mark Vangheluwe: Waarom heb je zoveel medelijden met hem en niet met mij?
Godfried Danneels: Ik vind het eigenlijk al heel serieus dat hij duidelijk zegt: 'Het is een erge zaak en ik vraag er u uitdrukkelijk vergiffenis om"
Mark Vangheluwe: En daarmee zou de kous af zijn?
Godfried Danneels: Het is nochtans vernederend.
Mark Vangheluwe: En dan? Voor mij was het ook vernederend hoor. Van mijn vijf tot mijn achttien jaar. Kun je je dat inbeelden?
Godfried Danneels: Dus vergiffenis vragen is niet genoeg?
Mark Vangheluwe: Nee, dat is voor mij niet mogelijk. Ik geloof er niet meer in.
BELUISTER hier de "Danneels-tapes", het ontluisterende gesprek tussen Mark Vangheluwe, kardinaal Danneels en bisschop Vangheluwe:
Danneels pleit nog om het stil te houden - "de monseigneur gaat volgend jaar zijn ontslag geven. Eigenlijk zou je beter wachten tot dan" - maar voor Mark Vangheluwe is het genoeg geweest. Hij heeft al te lang gezwegen.
Op de persconferentie over het ontslag van Vangheluwe wordt hij nog omschreven als "een jongen uit een bevriende omgeving". Dat wordt later "de neef". Jaren later, in 2017 doet hij zijn verhaal, in een boek en in een interview met De Standaard. Maar ook dan: geen foto, geen beeld. Pas vandaag - meer dan 13 jaar na het beruchte gesprek - doet Mark Vangheluwe voor het eerst zijn verhaal voor de camera. 55 jaar is hij intussen. "30 jaar woordenloos, sprakeloos, 't is toch een endeke."
"Dit ben ik. Mark Vangheluwe", zegt hij, terwijl hij een kinderfoto toont. "Gedoopt, gevormd en getrouwd door de bisschop. Ik was die schijnheiligheid gewoon moe. Dat is vuil. Hij moest door de mand vallen."
BEKIJK - dit is Mark Vangheluwe, die vele jaren lang misbruikt werd door zijn nonkel, bisschop Roger Vangheluwe
"Ik had gehoopt dat het af ging zijn als het stopte. Ik had gehoopt dat het gedaan ging zijn als hij bekende. Ik had gehoopt dat het gedaan ging zijn als Danneels het wist. Ik ben tot de conclusie gekomen dat het eigenlijk nooit gedaan gaat zijn".
Het is een harde en rauwe conclusie waar hij mee verder moet leven. En met hem waarschijnlijk ook alle andere slachtoffers.
Het is televisie om ontzettend stil van te worden.
Waarom is het zo belangrijk dat die verhalen ook nu nog verteld worden?
Dertien jaar geleden brak Mark Vangheluwe een lans voor de slachtoffers van seksueel misbruik binnen de Kerk, benadrukt ook Peter Adriaenssens. Hij is kinderpsychiater en onderzocht mee klachten over seksueel misbruik door geestelijken in een speciaal daartoe opgerichte commissie. Hij is ook een vertrouwenspersoon van Mark Vangheluwe en hoorde als een van de eersten diens verhaal.
"Het fundamentele belang van de getuigenis, van de moed van Mark is dat veel slachtoffers zich erin herkend hebben. Voor het eerst zagen ze hoe iemand zijn verhaal publiek maakte, en hoe dat niet geheimgehouden of geridiculiseerd werd. Vanuit het publiek was er respect, medeleven. Veel slachtoffers hoorden in hun eigen omgeving zeggen: "Het moet vreselijk zijn om met zo'n geheim rond te lopen"."
Vandaag breken de getuigen in "Godvergeten" eenzelfde lans. Want, zo vertelt Adriaenssens, er zijn vandaag nog altijd mensen die nu pas klaar zijn om hun verhaal te vertellen. "Er zijn grote verschillen tussen slachtoffers: sommigen wensen te zwijgen, anderen komen nu pas tot hun verhaal. Maar iedere dag opnieuw zijn er mensen klaar om met hun getuigenis naar buiten te komen. Die moeizame weg, dat hoor je bij iedereen." Cruciaal daarbij is de erkenning die de slachtoffers krijgen. "Het is niet omdat het juridisch verjaard is dat mensen geen erkenning kunnen krijgen van de samenleving. Dit programma is ook een vorm van erkenning: het feit dat dit op televisie mag getoond worden, dat er geen Kerk is die kan tussenkomen, dat wij allemaal, als burgers en maatschappij vinden dat dit op tafel moet komen. Als de slachtoffers willen praten, moet dat kunnen. En we moeten stoppen met het weg te steken achter de grote slogans à la "het is iets van die tijd". Het theoretische aureool van "vergeten en vergeven" zit heel erg in het Vlaamse DNA, met dat soort zinnen heeft men hele generaties doen zwijgen. Velen slagen er wel in om dat een plaats te geven, maar bij anderen blijft dat heel erg wroeten."
Ook in de reeks zitten mensen die tot nu toe nooit gepraat hebben en dat noemt Adriaenssens een "pijnlijke confrontatie". "Hoe groot is die groep slachtoffers eigenlijk? Als we alleen al kijken naar West-Europa gaat het om duizenden mensen."
De Kerk op zijn beurt zou veel en veel transparanter moeten zijn - en dat had volgens Adriaenssens eigenlijk al lang geleden gebeurd moeten zijn. "Er moet duidelijkheid komen: wat wist men? Hoe is men daarmee omgegaan? Welke slachtoffers willen de leidinggevenden van de Kerk ontmoeten? We spreken over het verleden in onze landen en tegelijk moeten we hopen dat het het verleden is. Tenslotte zijn we een land met maar vier procent praktiserende gelovigen. Hoe is het gesteld in bijvoorbeeld Afrikaanse landen? En hoe zeker zijn we daarvan?"
Aflevering 2 van "Godvergeten" kan je om 21.20 op Canvas bekijken. Op VRT MAX kan je ook de vorige aflevering bekijken.
Heb je een vraag over geweld, misbruik of kindermishandeling, dan kan je terecht bij de hulplijn 1712. Kinderen en jongeren kunnen ook terecht bij Awel, op het nummer 102 of via de website.
Ook bij de Zelfmoordlijn kan je terecht voor een anoniem gesprek, op het telefoonnummer 1813 of via www.zelfmoord1813.be.