Dit is de trein waarin Kim Jong-un naar Rusland reed: gepantserd en luxueus, maar snel gaat het niet

De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un is vandaag aangekomen in de Russische havenstad Vladivostok voor een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin. Hij deed dat niet per vliegtuig, zoals veel staatsleiders doen, maar met zijn persoonlijke trein. Het is de eerste keer in vier jaar dat de gepantserde trein nog eens Noord-Korea verliet.

De trein van Kim Jong-un bekleedt een belangrijke plaats in de staatspropaganda. De "opperste leider" bezoekt er de uithoeken van Noord-Korea mee. Zo was hij vorig jaar nog te zien op de staatstelevisie terwijl hij maïsbladeren vasthield in een wagon en de oogst besprak.

Maar Kim Jong-uns voorkeur voor de trein heeft ook redenen die de staatspropaganda waarschijnlijk liever niet vermeldt. Veel Noord-Koreaanse autowegen zijn in erbarmelijke staat, waardoor de trein vaak het enige aangewezen vervoermiddel is voor lange reizen.

Kim Jong-un neemt de trein ook voor zijn buitenlandse reizen omdat hij het gewoon comfortabeler vindt dan zijn privéjet (die hij ook heeft). Dat zegt Ko Young Hwan, een voormalige Noord-Koreaanse functionaris die tegenwoordig in Zuid-Korea werkt bij het ministerie van Eenmaking. "Met de trein kan hij het land van overal aansturen, alle faxen en e-mails ontvangen en alle rapporten bekijken. Alle communicatievoorzieningen zijn voorhanden." 

Het is van 2019 geleden dat Kim Jong-un nog eens op buitenlandse reis ging met zijn trein. In januari van dat jaar spoorde hij naar de Chinese hoofdstad Peking. Een maand later was Vietnam de bestemming voor een ontmoeting met de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump. En in april ontmoette de Noord-Koreaanse leider de Russische president Poetin in Vladivostok.

Het was trouwens Kim Il-sung, de grootvader van de huidige Noord-Koreaanse leider, die als eerste met de trein reisde. Hij deed dat vaak tot zijn dood in 1994.

Vader Kim Jong-il had een heilige vliegangst en zette die traditie voort. Zo maakte hij in 2001 een 20.000 kilometer lange reis naar de Russische hoofdstad Moskou. Die duurde een maand. Hij stierf in 2011 aan een hartaanval in zijn trein. De wagon waarin dat gebeurde, staat tot vandaag opgesteld in zijn mausoleum.

Waarschijnlijk hebben we het niet over één trein, maar zijn er verschillende treinen voor de veiligheid van de "ongeëvenaard grootse leider" (zoals een van zijn vele officieuze titels luidt). We weten niet om hoeveel treinen het precies gaat.

Laat ons het dus verder maar over "de trein" hebben. Het gaat om een uitgebouwde Sovjettrein. De buitenkant is welbekend: donkergroen met een karakteristieke gele streep. Maar hoe de trein er binnenin uitziet, is veel minder duidelijk, zegt Noord-Koreakenner Casper Van der Veen in de podcast "Het kwartier". "Er zijn een paar beelden van Noord-Koreaanse hoogwaardigheidsbekleders in oude, gemakkelijke zetels."

Daar moeten we het mee doen: de beelden samenpuzzelen die de Noord-Koreaanse staatsmedia de voorbije decennia mondjesmaat hebben vrijgegeven. Zo bezocht Kim Jong-un in 2020 rampgebied dat door een storm was getroffen. Op beelden die toen werden uitgezonden, zijn witgeschilderde ruimten te zien, lichtarmaturen in bloemvormen en stoelen met zebraprints. 

Opnieuw volgens de voormalige Noord-Koreaanse functionaris Ko Young Hwan zorgde Kim Jong-un voor een stijlbreuk met zijn voorgangers. Kim Il-sung en Kim Jong-il (respectievelijk zijn grootvader en vader) gebruikten "veel tapijten met tekeningen van orchideeën en magnolia's. Maar toen ik Kim Jong-uns trein zag, had die vooral strakke, marmerachtige vloeren, een beetje decoratie aan het plafond en fellere lichten."

De Noord-Koreaanse staatstelevisie noemde de trein in 2001 "een zoet huis en een kantoor" voor Kim Jong-il. 

Enkele van de 10 tot 15 wagons zijn louter voor hem bestemd. Het gaat dan om bijvoorbeeld een wagon met een slaapkamer of een wagon met een woonruimte. Er is ook een wagon met een persoonlijke bureelruimte met een bureau, een stoel en een kaart van China en het Koreaanse schiereiland.

Verder zijn er wagons voor de meereizende functionarissen, een restaurant en wagons die twee gepantserde Mercedes-wagens vervoeren.

Net zoals de twee Mercedessen die hij vervoert, is de trein ook zelf gepantserd als beveiliging tegen bomaanslagen of raketaanvallen. Noord-Koreakenner Casper Van der Veen heeft het over "een treinfort". Door al dat gewicht rijdt hij aan een slakkengangetje van gemiddeld 40 tot 45 kilometer per uur. Ter vergelijking: de trein van Brussel naar Oostende rijdt (als alles goed gaat) vier keer zo snel. 

Zo'n gepantserde trein voor een staatshoofd, dat zie je tegenwoordig niet meer zo vaak, zegt transporthistoricus Paul Van Heesvelde in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog zetten de toenmalige Sovjet-Unie en China erg veel in op gepantserde treinen voor oorlogsvoering. Toen ontstond de gewoonte om ook de treinen voor staatshoofden te pantseren. Vergeet ook niet dat het om heel grote afstanden gaat. Van Pyonyang tot Vladivostok zit je al snel aan 1.200 kilometer."

Dat pantser is trouwens niet de enige veiligheidsmaatregel. Wanneer de trein een station nadert, wordt daar de elektriciteit uitgeschakeld. En volgens Ko Young Hwan, de insider die we hierboven al citeerden, werd er ten tijde van Kim Jong Il gezegd dat de trein ook uitgerust was met twee machinegeweren om een mogelijke luchtaanval af te slaan. Volgens diezelfde bron zouden er recent anti-vliegtuigraketten geïnstalleerd zijn. Maar dat is niet bevestigd. 

In 2002 publiceerde de voormalige Russische hoogwaardigheidsbekleder Konstantin Polikovsky "Orient Express", een boek over de reis naar Rusland die Kim Jong-il het jaar voordien had gemaakt. Hij kon toen meerijden.

Als we Polikovsky's verslag mogen geloven, was de trein toen een buffet op wielen. Er zouden onder andere levende kreeften en een selectie van Franse wijnen aan boord geweest zijn. Het zou ook mogelijk geweest zijn om gerechten te bestellen uit de Russische, Chinese, Koreaanse, Japanse of Franse keuken.

Maar toen waren de westerse sancties tegen Noord-Korea tijdelijk versoepeld, was er iets meer openheid naar de rest van de wereld en veerde de economie ietwat op.

Kort nadien werden de sancties weer aangescherpt omdat Noord-Korea zijn kernwapenprogramma weigerde op te geven. Daardoor weten we vandaag veel minder over het land. De Noord-Koreaanse economie heeft het ook een pak moeilijker. Volgens een VN-rapport van vóór de coronapandemie was maar liefst de helft van alle Noord-Koreanen ondervoed. Het is maar de vraag of er in die omstandigheden nog plaats is voor zoveel luxe aan boord van het rijdende fort en het zoete huis.