Von der Leyen reikt boeren de hand in ‘Europese Troonrede’ en waarschuwt voor AI en Chinese concurrentie

“Meer dialoog en minder polarisatie”, zei Von der Leyen in de Europese troonrede. Met haar handreiking naar de boeren komt ze tegemoet aan de aanzwellende kritiek vanuit haar eigen christendemocratische fractie in het Europees Parlement. Die pleitte vorig jaar al voor een ‘pauze’ op nieuwe groene initiatieven, om de landbouw en industrie te beschermen.

“Ik ben ervan overtuigd dat landbouw en natuurbescherming hand in hand kunnen gaan. We hebben beide nodig”, zei Von der Leyen. Hoe dat precies moet gebeuren – wetenschappers zeggen al decennia dat de huidige landbouw ecologisch onhoudbaar is – maakte ze niet duidelijk. Wel benadrukte de Commissievoorzitter dat ze niet wil morrelen aan de doelstellingen van de Green Deal, ondanks het vertrek van de daarvoor verantwoordelijke Eurocommissaris Frans Timmermans naar de Nederlandse politiek.

Ook voor het behoud en de verbetering van de biodiversiteit, hamerde Von der Leyen op goede samenwerking met de landbouwers. Het voorstel dat op tafel ligt omvat onder meer een halvering van het gebruik van pesticiden, hetgeen scherp wordt bekritiseerd door de boeren. Die zeggen dat de voedselproductie in het gedrang komt. Von der Leyen noemde voedselzekerheid van groot belang, helemaal nu Rusland de Oekraïense graanproductie hindert en droogte en overstromingen een deel van de oogsten elders bedreigen.

In haar speech besteedde Von der Leyen veel aandacht aan versterking van de Europese economie. Die moet straks schoon zijn, als het aan de Commissievoorzitter ligt. “Van windenergie, tot staal, van accu’s tot elektrische auto’s, onze ambitie is helder: de toekomst van onze schone techindustrie is Made in Europe.” Ook hier was ‘overleg’, in dit geval met de industrie, haar voornaamste boodschap.

China

Om banen te beschermen, moet Europa zich wapenen tegen oneerlijke concurrentie vanuit het buitenland. Von der Leyen riep in herinnering hoe Europese producenten van zonnepanelen kapot zijn geconcurreerd door gesubsidieerde Chinese bedrijven. Iets soortgelijks dreigt nu te gebeuren op de markt voor elektrische auto’s, waar Chinese wagens een steeds groter aandeel krijgen. Von der Leyen kondigde een onderzoek aan naar oneerlijke Chinese praktijken, wat kan resulteren in importheffingen. Frankrijk dringt daar al langer op aan. Voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi is gevraagd een rapport te schrijven over de toekomst van de Europese concurrentiekracht.

Von der Leyen waarschuwde ook voor de risico’s van AI. Ze citeerde wetenschappers die de gevaren ervan op één lijn zetten met pandemieën en atoomoorlogen. Volgens de Commissievoorzitter moet er een internationaal panel komen dat de ontwikkelingen in het domein van AI nauwgezet volgt en met aanbevelingen komt, zoals het klimaatpanel van de VN dat voor de klimaatverandering doet.

Von der Leyen riep de parlementariërs en de EU-landen ook op zo snel mogelijk het in 2020 gepresenteerde Migratiepact goed te keuren. Dat maakt een snellere selectie van asielverzoeken mogelijk, een snellere terugkeer van kansloze asielzoekers en een eerlijker verdeling van vluchtelingen over de EU-landen. De lidstaten zijn onderling verdeeld hierover en zitten ook niet op één lijn met het parlement.

Von der Leyen wil de smokkelaarsnetwerken harder aanpakken. Speciaal hiervoor organiseert ze een internationale conferentie. “Het is tijd om deze hardvochtige criminele praktijken te beëindigen.” Verder verdedigde ze afspraken zoals die recent gemaakt zijn met Tunesië om de migratie naar Europa in te dammen. Hoewel scherp bekritiseerd door parlementariërs, ziet Von der Leyen deze migratieakkoorden als de weg voorwaarts.

Uitbreiding

De Commissievoorzitter stelde verder dat de EU zich moet hervormen om haar belofte aan Oekraïne, Moldavië en de Balkan-landen over EU-lidmaatschap waar te maken. De lidstaten moeten zich beraden over de omvang van het budget van een Unie met meer dan dertig landen, hoe dat betaald wordt en waaraan het geld besteed wordt, alsook hoe zo’n grote club besluiten neemt: met of zonder veto’s.

Von der Leyen stelde dat een wijziging van het Europees Verdrag, een langdurige en risicovolle operatie, misschien nodig is. Dat mag echter niet als excuus worden gebruikt om uitbreiding van de EU op te houden. EU-president Charles Michel verklaarde onlangs dat de EU in 2030 klaar moet zijn voor de toetreding van nieuwe leden. Deze datum stuit bij nogal wat lidstaten op verzet omdat die als belofte kan gaan fungeren voor de nieuwkomers. Von der Leyen noemde geen streefdatum.

Het was de laatste Staat van de Unie voor Von der Leyen als voorzitter van deze Commissie. Het was dan ook deels een terugblik op wat er de afgelopen vier jaar is bereikt. Volgens de Commissie is 90 procent van hetgeen Von der Leyen bij haar aantreden in 2019 beloofde, daadwerkelijk uitgevoerd. Het parlement houdt het op 70 procent.

Nieuwe grote wetgevende pakketten bevatte de speech niet, die zouden ook niet meer behandeld kunnen worden door de lidstaten en het parlement voor de Europese verkiezingen van volgend jaar juni. Bovendien liggen er nog rond de 170 wetsvoorstellen op tafel waarover de EU-landen en de parlementariërs momenteel onderhandelen.

Een uitzondering was de aankondiging van een wetsvoorstel om geweld tegen vrouwen te bestrijden. “Nee betekent nee”, zei Von der Leyen, waarvoor ze applaus kreeg van de parlementariërs. Von der Leyen zei niets over haar toekomstplannen en of ze een tweede termijn ambieert als Commissievoorzitter.