Virginie was zo ontsteld dat ze contact opnam met de Waalse televisiezender RTL, die haar verhaal gebruikte om de ongelijkheid tussen de pensioenstelsels aan te klagen. Van een schrijnende onrechtvaardigheid, noemen zelfstandigenorganisaties Unizo en het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ) de situatie.

“In België vang je meer pensioen als werkloze dan als je je hele leven hard gewerkt hebt... da’s toch niet normaal?”, zegt Virginie, die er onmiddellijk aan toevoegt dat ze haar vriendin niets misgunt.

Pralinezaak

De loopbanen van de twee vriendinnen konden niet meer verschillend zijn. Caroline werkte amper 6 jaren als opvoedster, waarna ze door omstandigheden verplicht werd haar baan op te geven en voor haar twee kinderen en die van haar zus te zorgen. Ondertussen bleef ze 33 jaar lang werkloos. Als Caroline volgend jaar op haar zestigste haar pensioen aanvraagt, zal ze een brutomaandbedrag van 1134 euro ontvangen. Als ze wacht tot haar vijfenzestigste wordt dat bedrag verhoogd met 100 euro.

Ook Virginie wil volgend jaar stoppen met werken. “Veertig jaar is genoeg geweest.”Haar eerste job in Frankrijk ruilde ze na 2 jaar in voor een baan als winkelbediende. Dertien jaar later werd ze haar eigen baas, eerst als zelfstandig filiaalhouder van een bank, daarna als gerante in een pralinezaak. Veertig jaar werken levert haar echter maar een pensioen op van 925 euro. Werkt ze verder tot ze 65 jaar wordt, dan haalt ze nog altijd geen 1000 euro.

Minder dan minimumpensioen

Had de pensioendienst zich misschien misrekend? “Toch niet”, zegt Caroline Deiteren, adviseur sociale zaken van Unizo. “Het klinkt ongelooflijk, maar eigenlijk zal Virginie zelfs meer hebben dan het gemiddelde pensioen van een zelfstandige in ons land, dat nauwelijks 850 euro is.”

Dat bedrag kan weliswaar worden opgetrokken naar het minimum pensioen voor zelfstandigen, dat ongeveer 1100 euro bedraagt, maar velen komen daar niet aan omdat hun loopbaan korter dan dertig jaar heeft geduurd.

De reden voor die ongelijkheid is dat het pensioen van werknemers, zelfstandigen en ambtenaren op een andere manier wordt berekend.

Solidair

“Een andere reden voor het feit dat Virginie, die haar hele leven heeft gewerkt, een kleiner pensioen heeft dan haar langdurig werkloze vriendin, is dat de periode van werkloosheid voor de opbouw van het pensioen wordt gelijkgesteld met de periode waarin men wel actief gewerkt heeft”, zegt Caroline Deiteren. “Ook periodes van arbeidsongeschiktheid, tijdskrediet enz. tellen mee voor het pensioen van de werknemer. Een zelfstandige daarentegen heeft niet eens recht op een werkloosheidsuitkering.”

Unizo vindt dat de impact van die gelijkgestelde periodes op de berekening van het pensioen moet afgezwakt worden en de regering-Michel is daar ook mee bezig.

“We moeten wel een zekere solidariteit blijven behouden”, vindt Guy Van Limberghen, professor sociaal zekerheidsrecht aan de VUB. “Je kan iemand die al een kleiner inkomen had tijdens zijn actieve loopbaan omdat hij ziek of werkloos was niet nog eens straffen met een kleiner pensioen.

Meer rechtvaardigheid

“Ik heb het gevoel dat ik voor niets heb gewerkt”, zucht Virginie. “Ik ben bijna 62 jaar en ik heb niets.”

“Wij krijgen heel wat zelfstandigen die na hun pensionering in paniek bij ons aankloppen”, zegt Sven Nouten van het NSZ. “En te veel zelfstandigen worden gedwongen om te blijven verder werken na hun pensioenleeftijd omdat ze anders niet rondkomen. Wij raden onze leden dan ook altijd aan om tijdens de actieve loopbaan een appeltje voor de dorst opzij te leggen. Door geld te beleggen of een aanvullend pensioen bij elkaar te sparen. 400.000 zelfstandigen doen dat laatste.”

Zowel Unizo als het NSZ pleiten voor meer rechtvaardigheid in de verdeling van de pensioengelden.

“Op lange termijn moeten we naar één pensioenstatuut”, zegt Deiteren. “Of je nu zelfstandige, werknemer of zelfstandige bent.”

“In Nederland is men op weg daar naartoe”, zegt Guy Van Limberghen. “Daar is het pensioen niet gekoppeld aan je inkomen uit het actieve leven of aan het statuut dat je toen had maar is het een wettelijk vastgelegd percentage van het minimumloon. Omdat dit bedrag nooit heel hoog kan zijn, heeft men daar al veel langer dan bij ons begrepen dat je tijdens je actieve loopbaan een tweede pensioenpijler moet opbouwen. Alle bedrijven doen dat ook voor hun werknemers, bijvoorbeeld via een groepsverzekering.”