VN: "Meeste doden in Libië hadden vermeden kunnen worden door te waarschuwen en te evacueren"

Afgelopen weekend ging storm Daniël, die eerder al in Griekenland, Bulgarije en Turkije had toegeslagen, aan land in Libië. Daniël was op dat moment uitgegroeid tot een "medicane", een mediterrane orkaan, met desastreuze gevolgen. De storm stortte bakken regen uit over het oosten van Libië, met overstromingen in tal van steden. De kuststad Derna werd overspoeld door een metershoge muur van water nadat twee dammen gebroken waren. Een groot deel van de stad is weggeveegd door het water.

De beelden uit Derna laten weinig aan de verbeelding over. Cijfers over het aantal slachtoffers lopen al enkele dagen uiteen. Volgens de hulporganisatie Rode Halve Maan zijn er zeker 11.000 mensen om het leven gekomen, het laatste cijfer dat is bekendgemaakt. Er zouden ook nog 20.000 mensen vermist zijn. Duizenden slachtoffers werden al begraven, vooral in massagraven. Een woordvoerder van de Rode Halve Maan zegt dat de getallen nog steeds oplopen.

De burgemeester van Derna denkt zelfs dat er alleen al in zijn stad tot 20.000 doden gevallen zijn, zo zei hij op de Arabische nieuwszender Al Arabiya. De man baseert zich voor die schatting op het aantal wijken die van de kaart zijn geveegd (een kwart) en het aantal mensen dat er woonde, er rekening mee houdend dat de vloedgolf 's nachts plaatsvond en de meeste mensen dus lagen te slapen.

Bovendien hadden de Libische autoriteiten vooraf aangeraden om binnen te blijven voor de storm. Daar zijn de autoriteiten volgens de Wereldmeteorologische Organisatie in de fout gegaan. De VN-organisatie stelt dat de meeste van de duizenden doden vermeden hadden kunnen worden als er op de juiste manier gewaarschuwd was geweest en er geëvacueerd was geweest. Sommige getuigen in de getroffen gebieden geven als reden waarom ze gebleven zijn, dat ze tegenstrijdige informatie hadden gekregen van de verschillende overheden.

De vraag is wel of de plaatselijke autoriteiten hadden kunnen inschatten dat de twee dammen zouden breken, als gevolg van de hevige regen die storm Daniël met zich mee bracht. Want het is vooral die stortvloed die zoveel levens heeft gekost. Los daarvan kreeg de bevolking sowieso geen eenduidige informatie, door de politieke verscheurdheid in het land (zie verder).

Het is nu maar de vraag of het werkelijke aantal slachtoffers ooit bepaald zal kunnen worden. Wel duidelijk is dat er heel veel nood aan hulp is. Tienduizenden mensen hebben momenteel geen dak boven hun hoofd. Door de jarenlange instabiliteit en verdeeldheid in Libië is gecoördineerde hulp door de overheid echter niet zo vanzelfsprekend. In het land zijn twee rivaliserende regeringen actief, eentje in het westen en eentje in het oosten.

De regering in het westen is de regering van nationale eenheid, geleid door Abdul Hamid Dbeidah. Die werkt vanuit de stad Tripoli en is erkend door de Verenigde Naties. In het oosten is er een regering die werkt vanuit de stad Benghazi en wordt geleid door Osama Hamad. En dan is er nog het zogenoemde Libische Nationale Leger, geleid door generaal Khalifa Haftar. Hij leunt aan bij de regering in het oosten en is volgens sommigen degene die de touwtjes in Libië echt in handen heeft.

De Verenigde Naties roepen de twee rivaliserende regeringen op om zich te verenigen en samen de hulpverlening na de ramp aan te pakken. "Dit is een tijd voor eenheid: al wie getroffen is moet steun krijgen, zonder rekening te houden met politieke voorkeuren", zegt Völker Turk, Hoog Commissaris voor de Mensenrechten bij de VN. "Het is belangrijk dat mensen in kwetsbare situaties beschermd worden, zij lopen nog meer risico's in de nasleep van zo'n ramp. Mensenrechten moeten centraal staan."

Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), een organisatie van de Verenigde Naties, staan de twee regeringen in contact met elkaar om de hulpverlening aan te pakken. "Beide regeringen hebben hulpverzoeken gestuurd aan de internationale gemeenschap", zegt Tauhid Pasha van de IOM aan de Britse openbare omroep BBC. "De regering van nationale eenheid (in het westen, red) heeft haar verzoek gestuurd in naam van het hele land en ze werkt ook samen met de regering in het oosten."

"De uitdaging voor de internationale gemeenschap is nu om de hulp te bieden die aansluit bij de noden en de vragen van de regeringen." Er is volgens Pasha alleszins "heel, heel snel" veel meer hulp nodig en om die te kunnen bieden, is veel geld nodig.

Verschillende landen hebben intussen hulp geboden of gestuurd. Qatar heeft al twee vliegtuigen met materiaal voor een veldhospitaal, waterpompen, tenten en dekens naar Benghazi gestuurd. Ook vanuit de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Jordanië, Koeweit en Algerije vertrekken tonnen hulpmaterialen, voedselpakketten en medicijnen. Turkije en Tunesië sturen daarnaast ook reddingsteams met helikopters, boten en drones. Italië stuurt medewerkers van het leger, de brandweer en de civiele bescherming ter plaatse.

Het noodfonds van de Verenigde Naties heeft 10 miljoen dollar vrijgemaakt voor hulp aan Libië. Er gaan noodteams ter plaatse en het Wereldvoedselprogramma verdeelt voedselpakketten aan dakloze gezinnen. De Wereldgezondheidsorganisatie, ook een onderdeel van de VN, maakt dan weer 2 miljard dollar vrij uit het noodfonds om de slachtoffers van de overstromingen te steunen. "Hun noden op vlak van gezondheid worden dringender", klinkt het.

De Europese Unie maakt in eerste instantie 500.000 euro vrij. Duitsland, Roemenië, Finland, Spanje en Frankrijk sturen noodtenten, veldhospitalen, veldbedden, dekens, stroomgeneratoren, voedsel en watertanks. Het Verenigd Koninkrijk maakt 1 miljoen Britse pond vrij. Er wordt nauw samengewerkt met hulporganisaties ter plaatse.

Ook ons land stuurt hulp. Federaal minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) maakt 1 miljoen euro extra vrij voor humanitaire noodhulp. De steun gaat naar het noodfonds van de Internationale Federatie van het Rode Kruis. De lokale partner van het Rode Kruis is al in Derna en heeft er een crisiscentrum opgezet. De reddingsteams zoeken naar slachtoffers, geven gewonden de eerste hulp en delen water, voedsel en tenten uit aan slachtoffers. "Lokale organisaties zijn onmiddellijk inzetbaar en kunnen de noden op het terrein het beste inschatten", legt Gennez uit.

"De beelden die ons bereiken uit Libië zijn hallucinant", zegt Gennez. "Hele buurten zijn weggespoeld. De stad is zo goed als verwoest. Solidariteit vanuit de internationale gemeenschap is absoluut noodzakelijk."