Belgische adoptiegeschiedenis controversiëler dan ze lijkt: “Hoog tijd voor herziening”

Candaele benadrukt dat al zeventig jaar lang vraagtekens worden geplaatst bij de adoptie van buitenlandse kinderen in België, wat heeft geleid tot zowel sociale als politieke controverse. Ze schrijft dat het nu hoog tijd is voor herziening, omdat adoptie vaak te rooskleurig werd voorgesteld.

Over het adopteren van buitenlandse kinderen woedt al langer een moeilijk debat. “Enerzijds is het een laatste reddingsboei voor kinderen uit arme regio’s. Anderzijds staat het humanitaire gelaat van adoptie in schril contrast met de toenemende berichtgeving over wanpraktijken”, meent de onderzoekster.

Hoewel exacte cijfers ontbreken, suggereert het onderzoek dat sinds het midden van de jaren zestig minstens 23,000 buitenlandse kinderen in België zijn geadopteerd. “Volwassenen die zelf zijn geadopteerd, stellen nu serieuze vragen over de omstandigheden van hun adoptie.”

Uit binnen- en buitenlands archiefmateriaal stelde Candaele vast dat het adopteren van buitenlandse kinderen niet zonder slag of stoot verliep. “Na de Tweede Wereldoorlog, die heel wat kinderen verweesd of ontheemd achterliet, onderstreepten pedagogen al de traumatische gevolgen van het transnationaal scheiden van ouders en kinderen.”

De onderzoekster wil het rooskleurig beeld over transnationale adoptie aan de kaak stellen. “De Verenigde Naties bepaalden al tijdens de jaren vijftig dat transnationale adoptie enkel gerechtvaardigd was in uitzonderlijke omstandigheden. In de praktijk waren die uitzonderlijke omstandigheden echter erg rekbaar.”

Zo stelde Candaele in haar studie van Rwandese adopties vast dat buitenlandse adopties zich eerst richtten op kinderen met een Europese en een Afrikaanse ouder. Vaak omdat ze werden afgewezen door hun Afrikaanse gemeenschappen. Toch werden er later ook kinderen van Rwandese ouders naar Europa doorgesluisd.

Katholieke organisaties en actoren beïnvloedden sterk het adoptieproces, wat resulteerde in een Belgisch adoptielandschap gedomineerd door liefdadigheidsgroepen met beperkte regulering tot de jaren 1990, toen strenger toezicht werd ingevoerd.

“We zien dat adoptieprogramma’s vaak wortels hebben in oudere, missionaire netwerken”, vertelt Candaele. “Deze bemiddelaars bepaalden grotendeels het concrete verloop van de adopties, van de selectie van de adoptiegezinnen tot de ‘matching’ van de kinderen met kandidaat-adoptanten.”

Ook op beleidsniveau was er katholieke invloed, stelt het doctoraat. Katholieke politici zouden de autonomie van private initiatieven verdedigd hebben en zich verzet hebben tegen maatregelen die adoptieprocedures konden vertragen.