‘We hebben een te schraal maatschappelijk debat’: econoom Ivan Van de Cloot richt nieuwe denktank op

Vanwaar het idee voor een eigen denktank?

“Ik word al een hele tijd aangesproken door mensen die zeggen dat ze mij missen in het maatschappelijke debat. Daarnaast was het na vijftien jaar Itinera (waar Van de Cloot aan boord blijft als associate fellow, PG) tijd voor iets nieuws waarmee ik mijn eigen accenten kan leggen. Ik wil focussen op goed bestuur en economische geletterdheid. Overkoepelend is het mijn overtuiging dat we in een te schraal maatschappelijk debat zitten.

“Neem nu het onderwijs. In 2008 waarschuwde ik al voor kwaliteitsverlies. Dat werd eerst ontkend. Het besef dat het intussen alle hens aan dek is, kwam maar in kleine stapjes. Het toont hoe het maatschappelijke debat te eng is geweest.

“Een ander voorbeeld is het loondebat in ons land. In België leggen we zulke zaken heel vaak vast in rigoureuze regels. Daardoor hebben we vaak niet de ruimte om met een frisse blik naar zaken te kijken.”

Is dat ook wat de Europese Centrale Bank had moeten doen? Die besliste deze week dat de inflatie bestrijden belangrijker is dan de economie aanzwengelen: ze trekt haar beleidsrente op tot 4 procent. Is dat een goede beslissing?

“Dat zal de toekomst uitwijzen. Ik was een van de eersten die in 2021 waarschuwden dat de inflatie heel hoog zou kunnen oplopen en de centrale banken te lang wachtten om ertegen op te treden. Als centrale bankiers sneller hadden ingegrepen, dan zouden we nu minder lang en minder ver moeten gaan om de inflatie neer te drukken.

“Het is altijd een kopzorg, de vraag tot hoever je moet gaan als centraal bankier. Dat is nu eenmaal enorm complex. Er komt ook meer psychologie bij kijken dan we soms beseffen. Ik zie dat veel jongere economen die les uit het verleden wel lijken te zijn vergeten, namelijk hoe schadelijk ontspoorde inflatie kan zijn.

“Zie het als een Amerikaanse film, waarop vaak zo’n grote punch bowl met alcohol staat. De taak van centrale bankiers is om die op tijd weg te nemen zodat het feestje niet ontaardt. Niemand ziet dat graag gebeuren op dat moment.

“Ik neem het de ECB wel kwalijk dat ze de rente niet sneller is beginnen op te trekken. Daardoor heeft ze de geloofwaardigheid van haar beleid aangetast. Ik kom elke dag mensen tegen die zeggen: ‘Wij geloven niet dat de centrale bank echt de inflatie wil bestrijden. Wij denken dat ze de rente laag moest houden zodat de overheid zich goedkoop kan financieren om haar grote schuld weg te werken.’”

Is die staatsschuld echt te hoog? Professor André Decoster (KU Leuven) zei in een interview met De Morgen vorig weekend dat hij vindt dat we daar vaak te hysterisch over doen.

“Technisch gezien heeft Decoster een punt. Het probleem is niet gewoon de staatsschuld, wel de dynamiek ervan: neemt die toe of niet? Ik vrees echter dat het op mensen buiten de academische wereld overkomt als een semantische discussie.

“Onze begroting wordt nog te veel gemaakt als een middelenbegroting: hoeveel komt er binnen en hoeveel gaat er buiten? We moeten meer de omslag maken naar een prestatiebegroting, met als vraag: wat wordt er met dat geld gerealiseerd? Ook het Rekenhof wijst de federale regering daar al jaren op: er bestaat geen instrument voor.”

Een andere discussie van deze week focuste op het loon van nieuwbakken Bpost-CEO Chris Peeters. Is het goed dat er een bovengrens bestaat voor het loon van CEO’s van overheidsbedrijven?

“Eerst en vooral worden mensen lastig van hypocrisie. Het is niet de eerste keer dat zulke discrepanties komen bovendrijven bij bedrijven die in handen van de overheid zijn - denk bijvoorbeeld aan Didier Bellens, die als CEO van Proximus veel verdiende.

“Al lijkt het mij belangrijker te focussen op de vraag: wat zijn de juiste processen? Er is gewoon een probleem met een goed bestuur van overheidsbedrijven. De plek waar discussies over het loon van de CEO horen plaats te vinden, is normaal gezien de raad van bestuur. Daar heeft ook de politiek haar vertegenwoordigers zitten.

“Als ik politici op het publieke forum nu hoor klagen over het loon van mijnheer Peeters, dan denk ik: waar was jij de afgelopen jaren om ervoor te zorgen dat de processen binnen die raad van bestuur hervormd werden om dat te verzekeren? We zijn daar te tolerant voor.”