Over twee tot drie weken zal de G7 de start afkondigen van een importverbod op Russische diamanten. Dat valt te horen op Belgisch topniveau. Die beslissing moet dan vervolgens in een wet worden omgezet door de landen van de G7, het overlegorgaan van zeven economische grootmachten en de EU. Dat importverbod zou ingaan op 1 januari 2024, bijna twee jaar na de Russische invasie in Oekraïne. Het Russische bedrijf Alrosa is de grootste diamantwinner ter wereld en voor een derde in handen van de Russische staat en nog eens voor een derde van de Siberische deelrepubliek ­Jakoetië. Het pompt naar schatting jaarlijks miljarden in de oorlogskas van het Kremlin.

België verhinderde al die tijd om Russische diamanten op een Europese sanctielijst te zetten. De reden was dat een ban de handel simpelweg zou verleggen. Vorig jaar werd in de EU nog voor 1,4 miljard euro Russische diamanten gekocht. In januari komt het importverbod er dan toch, maar parallel zou het Belgische voorstel worden aangenomen om een systeem van traceerbaarheid op poten te zetten. Dat zou in de eerste helft van 2024 geleidelijk aan worden ingevoerd, zegt een Belgische topambtenaar die nauw betrokken is bij de onderhandelingen in de G7. Dat is het overlegorgaan van Duitsland, Frankrijk, Italië, Canada, het Verenigd Koninkrijk en de VS, plus de Europese Unie.

Achterpoortje

De VS, de grootste afzetmarkt voor geslepen diamanten, heeft al anderhalf jaar geleden de Russische diamanten op de eigen sanctielijst gezet. Maar het heeft daar niet Rusland, maar Antwerpen mee getroffen. Vandaag komt er 95 procent minder Russische diamanten binnen dan voor de oorlog, valt te horen bij de Antwerpse diamantsector. Tegelijkertijd bleef de prijs van de diamanten stabiel. Dat betekent dat de Russische diamanten gewoon elders worden verkocht.

Er is een achterpoortje. Eens diamanten zijn geslepen, verandert hun herkomst naar het land van de laatste bewerking. Zo’n 90 procent van de diamanten wordt geslepen in de Indiase stad Surat, de slijperij van de wereld. Dan is het plots niet langer een Russische, maar een Indiase diamant. De Amerikanen kopen hun diamanten niet meer in Antwerpen, maar in Mumbai.

Het Belgische plan zou dat achterpoortje – of dat doorgeefluik – sluiten. De diamant zou een certificaat krijgen waarop het hele traject wordt bijgehouden, van de mijn tot de verkoop. Via blockchaintechnologie wordt dat certificaat versleuteld en beveiligd. Diamanten zonder zo’n certificaat zouden de G7 niet meer binnen kunnen. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de douane.

Heeft ook Antwerpen, als draaischijf van ruwe diamanten, daarbij te winnen? ‘Helemaal niet’, klinkt het. “Maar we zijn een arm kwijt. Wat we nu doen, is het bloeden stoppen, en verder leven met een arm minder.” De handel in diamanten is goed voor zo’n vijf procent van de Belgische export en naar schatting 10.000 jobs.

Het traceringssysteem zal de handel in diamanten in twee slijpen. Rusland zou zijn diamanten niet meer kwijt kunnen in de G7, die 70 procent van de markt voorstelt, maar alleen nog in de overige 30 procent van de markt, waar vooral India en China afnemer zijn. De verwachting is dat Rusland zal overblijven met het goedkope segment van de markt en de prijs van zijn diamanten zal zien kelderen.

De Croo in New York

“Vrede is veel meer waard dan diamanten”, zei de Oekraïense president Volodimir Zelenski in het Europees Parlement en de Belgische Kamer. Dat is ook alweer anderhalf jaar geleden. “Het heeft meer tijd gekost dan we aanvankelijk hadden voorzien”, geeft de Belgische topambtenaar toe. Maar het resultaat is niet zomaar een sanctie, het is niet minder dan een hervorming van de diamantsector, zo maakt men zich sterk. Mogelijk zou deze aanpak ook kunnen dienen voor de traceerbaarheid van goud, of zelfs van geldstromen in de financiële sector.

Op een top in mei maakte de G7 al bekend dat het de handel in Russische diamanten zou aanpakken, met een vorm van traceringstechnologie. Maar het is niet helemaal zeker dat de G7 het Belgische plan ook meteen aanneemt. Er zou behalve van India ook tegenstand zijn van De Beers, dat 35 procent van de diamantmarkt inneemt. Dat Zuid-Afrikaans-Britse bedrijf heeft zijn eigen traceringsplatform, Tracr.

Premier Alexander De Croo zal de druk opvoeren volgende week in New York, waar hij op dinsdag de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toespreekt. Diezelfde dag zal de premier er ook spreken op het Diamond Transparency Event, net als de ceo van Cartier. Een zaak lijkt nu wel zeker: Russische diamanten zijn niet voor altijd.