Groot visaschandaal pijnlijk voor Poolse regeringspartij, maar in peilingen lijkt het PiS niet te deren

Zeker 250.000 visa zouden sinds 2021 voor telkens ongeveer 5.000 euro zijn verkocht aan migranten uit Azië, het Midden-Oosten en (in mindere mate) Afrika. Met die onthulling kwamen Poolse media naar buiten. Met een Pools visum konden de migranten doorreizen naar andere landen van de Europese Unie of naar de Verenigde Staten. 

Het smeergeld zou zijn betaald aan medewerkers van Poolse consulaten, maar ook hogere overheidsfunctionarissen zouden betrokken zijn geweest. De spil lijkt vice-minister van Buitenlandse Zaken Piotr Wawrzyk te zijn geweest, die verantwoordelijk was voor consulaire zaken, en dus voor het afgeven van visa.

Wawrzyk werd op 31 augustus al ontslagen, op een moment dat de eerste berichten over het schandaal waren gepubliceerd. Enkele dagen geleden werd hij in een ziekenhuis opgenomen na een zelfmoordpoging.

Of er echt honderdduizenden visa met smeergeld zijn gekocht, moet nog worden onderzocht. Het parket spreekt van beduidend kleinere aantallen en zegt dat het gaat om onregelmatigheden bij de toekenning van "enkele honderden" visa. Maar dát er sprake is van georganiseerde omkoping, staat in elk geval vast. 

De zaak is pijnlijk voor de Recht en Rechtvaardigheid (Prawo i Sprawiedliwosc, afgekort PiS), de Poolse regeringspartij die zich juist nadrukkelijk profileert als een anti-migratiepartij. Ze heeft van migratie ook hét thema gemaakt van de parlementsverkiezingen die over minder dan een maand plaatsvinden, op 15 oktober.

De regering heeft aan de stembusgang trouwens ook vier volksraadplegingen vastgeknoopt, waarvan er twee draaien rond migratie. In een van de referenda krijgt de bevolking de vraag of ze migranten wil toelaten volgens het verplichte spreidingsmechanisme van de Europese Unie. Polen bouwde ook een hek aan de grens met Wit-Rusland om migranten tegen te houden.     

"Wie 5.000 euro betaalde, kon de Europese Unie in elk geval wél comfortabel binnen met een Pools visum", fulmineerde Donald Tusk, gewezen premier van Polen en de voormalige voorzitter van de Europese Raad. Met zijn liberaal-conservatieve Burgerplatform geldt hij als de scherpste tegenstander van de regeringspartij.

Tusks partij en de andere oppositiepartijen grijpen het corruptieschandaal aan om voluit in de aanval te gaan tegen PiS. "Dit is het grootste schandaal van de 21e eeuw", zei senaatsvoorzitter Tomasz Grodzki, een partijgenoot van Tusk. "Corruptie op het hoogste overheidsniveau, die een rechtstreekse bedreiging vormt voor elk van ons. En het komt van mensen die altijd de mond vol hebben van veiligheid."   

In de aanloop naar de verkiezingen probeert de Poolse regering de schade te beperken. Na het ontslag van de viceminister van Buitenlandse Zaken werd ook het hoofd van de juridische dienst van het ministerie aan de kant gezet. Alle consulaire posten zullen aan controles worden onderworpen, en de overheid schrapt ook de contracten met bedrijven waaraan het behandelen van visumaanvragen werd uitbesteed.  

Of het corruptieschandaal de regeringspartij zwaar zal schaden, zo kort voor de verkiezingen, valt nog te bezien. PiS staat weliswaar al geruime tijd onder druk door hoge inflatie en tal van schandalen, maar het merendeel van haar kiezers lijkt achter de partij te blijven staan. 

Ook in de laatste peiling, vandaag bekendgemaakt, blijft PiS ruim op kop, met ruim 32 procent van de stemmen.